Czego nie mówi nam brąz: nowe rocznice, które aktywują pamięć

Są kalendarze ze świętami, bohaterami narodowymi i rozetami. Inne, jak kalendarz Otto Sorii , zaskakują nas ołówkami, pociągami, dyktatorami w toaletach i drzewami utkniętymi w drukarkach. Na swojej indywidualnej wystawie „Efemérides” , której kuratorką jest Laura Casanova, tworzy on niepokojący katalog naszej niedawnej historii . Wizualny artefakt, równie precyzyjny, co lekceważący, zamienia pamięć zbiorową w pole bitwy... i plac zabaw.

Żadnej powagi. Wszystko jest polityczne. Takie, które wywołuje dyskomfort, takie, które nie pozwala oderwać wzroku. Bo artysta ma obowiązek przeciwstawiać się zapomnieniu , niesprawiedliwości, cynizmowi i obojętności.

„Staram się zrozumieć, co mnie porusza, co mnie boli” – przyznaje artysta w wywiadzie dla Ñ . Nie musi przeklinać. Jego doświadczenie obejmuje rysunek, ilustrację i dekady pracy w branży reklamowej, ale jego artystyczny impuls narodził się w gorączce 2001 roku, jak wiele innych rzeczy w tym kraju. Wychodząc z biura w Puerto Madero, filmował kamerą protesty, które wybuchały niemal codziennie na Plaza de Mayo.

Z tego osobistego archiwum wyłoniła się jego „Księga skarg” , rozpoczęta w 2017 roku obrazem „Illuminated in the Night of the Pencils ”, który wygląda jak żywcem wyjęty z powieści graficznej. „To pierwszy obraz, jaki stworzyłem w całej serii. Wpadłem na pomysł i pomyślałem o trzech osobach przesłuchiwanych za pomocą typowego obrazu lampy biurkowej, mającego na celu zastraszenie ludzi” – dodaje.

W „Efemérides” około 30 prac, w tym obrazy, rysunki i instalacje, stanowi wykład z historii, prowadzony przez nieposłusznego nauczyciela, który wyciąga słuchacza z sali lekcyjnej na ulicę . Jego prace poruszają tematykę wydarzeń historycznych i współczesnych scen naznaczonych nierównościami z ostrą ironią i wizualną precyzją.

Soria wywraca szkolny kalendarz do góry nogami. Rocznice nie są tu po to, by je zapamiętywać: po to, by się nimi dławić i rozmyślać. W inauguracyjnym dziele znajduje się jadłodajnia (ani dekoracyjna, ani bierna: symbol gościnności i oporu), a potem otwierają się sale, zorganizowane jak rozdziały bez chronologii, ale z intensywnością. Ekobójstwo, represje, nierówności, zraniona pamięć. Każde dzieło jest jak cios w stół, ale zadany z kozią rękawiczką.

Piękno i delikatność wystawy przywraca wiedzę przodków: instalacja tekstylna oparta na poemacie Goethego „Wieczny tkacz ” łączy się z akwarelami inspirowanymi legendami z północnej Argentyny: elf opiekujący się lamami i wikuniami, bajka o lamie, która spotyka płomień ognia, czy guanako plujące w niebo – to tylko niektóre z nich.

We współpracy z organizacją pozarządową Hecho por nosotros i firmą animaná, Soria prowadzi badania i współpracuje ze społecznościami rzemieślniczymi, promując wykorzystanie włókien naturalnych jako akt polityczny. To, co nazywa „rzemieślniczą inteligencją”, jest również formą krytyki szybkiej mody i dehumanizacji konsumpcji.

„Tragedie, niesprawiedliwości, bolesne wydarzenia i nadzieje są prezentowane, by podtrzymywać pamięć, domagać się sprawiedliwości i szukać prawdy” – twierdzi artysta. Tytuły takie jak „Puścili ręce ” (nawiązując do ARA San Juan), „Strzyżeni ” (na corralito), „Jak bydło” (nawiązując do tragedii „Once”) czy „Obmywając brudną wodą” (powodzie i polityczny cynizm) nie mają charakteru wyjaśniającego: są jedynie bodźcami. Każdy z nich otwiera wiele interpretacji. Każdy utwór kondensuje pewien czas, urazę, pytanie.

„Ups and Downs” , obraz przedstawiający nierówności ekonomiczne z czarnym humorem, zdobył Pierwszą Nagrodę ONZ w kategorii „Sprawiedliwość Ekonomiczna” w 2023 roku i był wystawiany w Genewie. Rysunek zrodził się w osobistym notatniku, który trafił do Szwajcarii. Tak daleko może zajść pomysł.

I to nie wszystko. „Dożywocie w pamięci” przedstawia dyktaturę jako labirynt mózgu, z którego Videla nie może uciec. „Nie ma dywanu, który ukryje pamięć ”, upamiętniające zamach bombowy na AMIA, umieszcza Sprawiedliwość na dywanie, który nie zamiata, lecz się ukrywa. „Retrate” to toaleta przekształcona w ołtarz (lub grobowiec) dla represjonistów, gdzie Videla, Hitler, Stalin i Putin unoszą się uwięzieni w temperach na sedesie na cokole.

Soria bawi się tym, co poza ekranem, skojarzeniami i aktywnym udziałem widza. „Lubię pozostawiać otwarte komunikaty, niczym zaproszenia. Pozwólmy widzom je wypełnić. Nauczyłem się tego w reklamie, ale w sztuce odnalazłem głębię, której tamten świat już mi nie oferował” – analizuje.

Ta perspektywa jest widoczna w pracach takich jak „Box Sweet Box” – gdzie tekturowe pudełko upamiętnia bezdomnych – czy w „16 Reams” , instalacji przedstawiającej drukarkę „posadzoną” z drzewem w środku: liczba liści uzyskanych z jednego drzewa. „Throw Tomato Soup Here” to dzieło pomyślane jako symboliczna tarcza przed atakami aktywistów ochrony środowiska w muzeach . Zamiast bronić się, ofiarowuje się w ofierze.

Rocznice rodzą pytania z pogranicza poezji i dokumentu, rzemiosła i urbanistyki. W czasach, gdy zapomnienie jest niemal polityką publiczną, Otto Soria proponuje ćwiczenie odwrotne: pamiętanie jako akt oporu , wskazywanie na to, co boli, a jednocześnie wyobrażanie sobie przyszłości. „ Damy radę ” – mówi jedno z jego dzieł, w którym małe postacie ludzkie unoszą ogromną belkę. Może się to wydawać utopijne, ale jest też głęboko konieczne.

Bo, jak wspomina kuratorka Laura Casanovas: „Rocznice pierwotnie służyły marynarzom do zorientowania się, gdzie się znajdują. Te, które proponuje Otto, stawiają przed nami wyzwanie: gdzie jesteśmy dzisiaj? I z czego nie chcemy zrezygnować?”

Ephemerides można oglądać w galerii Liliany Rodríguez (Billinghurst 750, Almagro) od środy do soboty w godzinach 16:00–19:00 do 23 sierpnia 2025 r.

W piątek 15 sierpnia o godz. 18.00 wystawa zostanie otwarta performansem Efemérides audioluminicas w wykonaniu grupy Salón de los discardados, a w piątek 22 sierpnia o tej samej porze odbędzie się oprowadzanie kuratorskie.