Javier Aranda Luna: Borges i współcześni spiskowcy

I

W 1985 roku Jorge Luis Borges podróżował do Madryt i Barcelona, ​​aby zaprezentować „The Consspirators” , zbiór wierszy, który miał stać się jego ostatnią książką. Odwiedził również Argentynę, aby uczestniczyć w procesach wojskowych w czasie dyktatury w swoim kraju: „Brak ścigania i potępiania zbrodni sprzyjałby bezkarności”.

Był już zmęczony: „Często czuję się jak ziemia, zmęczona ziemia”. Mimo to pisał dalej. „Jaki inny los mi pozostał, jaki inny piękny los mi pozostał?”. Aż wrócił do Genewy, swojej „drugiej ojczyzny”, gdzie zmarł 14 czerwca 1986 roku.

Minęło 40 lat od pierwszego wydania jego ostatniej książki. Zawiera ona 39 wierszy, z czego dla mnie jest ich 41, wliczając w to „Inskrypcję”, która jest zdumiewającą ars poetica („napisanie wiersza to próba wykonania drobnej magii”), a jednocześnie jednym z najpiękniejszych listów miłosnych, jakie kiedykolwiek napisano, adresowanym do Marii Kodamy („Możemy dać tylko to, co już daliśmy. Możemy dać tylko to, co już należy do drugiego”). Zaliczam do nich również Prolog, który obfituje w znaki i sny, dary nocy i świtu.

Spiskowcy to książka pełna symboli: Chrystus na krzyżu, który umarł na próżno i zostawił nam „wspaniałe metafory”, Don Kichot, Sherlock Holmes, Beppo , jego biały kot, którego imię przywodzi na myśl Byrona, ostatniego wilka Anglii „skradającego się i szarego”, jego ślepotę, która dla niego była dowodem wspaniałej ironii Boga, który dał mu w tym samym czasie: „książki i noc” i kobiety, które nas opuściły, które są teraz nasze, nie poddając nas „alarmom i grozie nadziei”.

Ta ostatnia książka zawiera dwie milongi. „Milonga del infiel” i „Milonga del muerto”. Milongi to popularne wiersze River Plate śpiewane z gitarą. Napisał już inne, na przykład Seis cuerdas , krótki zbiór wierszy opublikowany w 1966 roku. Borges wspominał, że „niektóre z najlepszych tang i milong zostały skomponowane przez ludzi, którzy nie potrafili ich zapisać ani przeczytać. Ale z pewnością mieli muzykę w swoich duszach… Pamiętam spotkanie z jednym z takich ludzi: Ernesto Ponzio. Skomponował Don Juana , jedno z najlepszych tang, jakie kiedykolwiek napisano… zanim Włosi… zniszczyli tanga. Kiedyś powiedział mi: „Wiele razy byłem w więzieniu, panie Borges, ale zawsze za morderstwo!”. Chciał przez to powiedzieć, że nie był złodziejem ani alfonsem”.

Nie ma grzechu założyć, że „Spiskowcy” to wspaniały fragment twórczości Borgesa. Jest tu cykliczny czas, lustra, metafizyka, która pozwala nam podróżować przez równoległe światy, labirynty, filozofia, kabała bez pedanterii, naprzemienne ścieżki, uniwersalność i ziarnko piasku, minuta i tysiąclecie, opowiadanie, siła faktów, a nie postaci, fantastyka i intertekstualność zaczerpnięta ze staroangielskiego i niemieckiego, którymi wzbogacił nasz język.

Kilka wierszy nieustannie mnie zaskakuje swoją werbalną architekturą, dźwięcznością, która je podtrzymuje. Ale także tym, że zostały napisane dla współczesnego czytelnika. „Wilk”, ostatni wilk w Anglii, jest nie tylko wspaniałym wierszem, ale także krytyką idei postępu kosztem natury. A co z „Elegią parku”, która opłakuje utratę labiryntu eukaliptusów, splecionego wiciokrzewu, altany, treli, altany i relaksującej fontanny?

Nawet w dzisiejszych czasach Holokaustu możemy dostrzec absurdalność wojny w wersach „Juan López i John Ward”, poematu opowiadającego o dwóch zwykłych mężczyznach, którzy zabijają się nawzajem, nie znając się, z powodu narracji narzuconych przez tych, którzy sprawują władzę.

„Byliby przyjaciółmi, ale widzieli się twarzą w twarz tylko raz… Zostali razem pogrzebani. Śnieg i korupcja ich znają. Wydarzenie, o którym mówię, miało miejsce w czasach, których nie potrafimy zrozumieć”.

Każdy wiersz Borgesa to mała magia, która pomaga nam spojrzeć na świat z lekkim wzmocnieniem światła.