Marie Marvingt nieoficjalnie wzięła udział w męskim Tour de France w 1908 roku – czy to wszystko tylko legenda?

Kolarstwo kobiece przeżywa obecnie ogromny rozkwit, a najważniejsze wyścigi mężczyzn od dawna znajdują się w kalendarzu ich koleżanek: Mediolan–Sanremo, Tour of Flanders, Paryż–Roubaix, Giro d'Italia, Tour of Spain, Tour de France – te wyścigi klasy premium stały się już tradycją wśród zawodowych kolarek.

Wyścig Tour de France Femmes, który rozpoczął się w zeszły weekend i zakończy w niedzielę, jest czwartą edycją od czasu inauguracyjnego startu. Dyrektor trasy, Christian Prudhomme, jest „zafascynowany kobiecym Tourem; oferuje on doskonałą rozrywkę”. Podkreśla, że jest tylko jeden Tour, jeden dla obu płci – „tak jak jest tylko jeden Wimbledon”.

W 1908 roku świat wyglądał jednak zupełnie inaczej. Marie Marvingt, podróżniczka i znakomita, wszechstronna sportsmenka, chciała zademonstrować swoje umiejętności kolarskie w zawodach mężczyzn podczas szóstego Tour de France tego lata.

Francuzka, urodzona w lutym 1875 roku w Aurillac w departamencie Owernia-Rodan-Alpy, była już wówczas celebrytką. Wśród jej osiągnięć można wymienić pierwszą kobietę, która przepłynęła Sekwanę w całym regionie paryskim, pierwszą pilotkę, która przeleciała balonem z Francji nad kanałem La Manche do Anglii, oraz trzecią kobietę, która uzyskała licencję pilota w swoim kraju. Wyróżniała się również w szermierce, narciarstwie, alpinizmie, lekkoatletyce, łyżwiarstwie szybkim, strzelectwie i kolarstwie.

W swojej biografii Marie Marvingt, zatytułowanej „Narzeczona niebezpieczeństwa”, amerykańska autorka Rosalie Maggio napisała o roku 1908 między innymi: „Marie intensywnie trenowała i czuła się gotowa do Tour de France”. Chciała się wówczas zarejestrować do wyścigu, który miał rozpocząć się w Paryżu. Jednak odmówiono jej udziału, ponieważ organizatorzy Touru w tamtym czasie wydawali licencje tylko mężczyznom.

Organizatorzy Giro d'Italia nie byli aż tak restrykcyjni. W 1924 roku zatwierdzili wniosek o udział Alfonsiny Strady , słynnej kolarki swoich czasów. Chociaż dwukrotnie przekroczyła limit czasu podczas wyścigu, pozwolono jej kontynuować wyścig i po dwunastu etapach dotarła do mety w Mediolanie, gdzie spotkała się z wielkim uznaniem.

Henri Desgrange , poprzednik Prudhomme'a na stanowisku szefa Touru, którego pierwsza edycja odbyła się w 1903 roku, miał w rzeczywistości zdecydowanie odmienne zdanie na temat kobiecego sportu niż jego obecny następca. 12 czerwca 1904 roku Desgrange napisał w gazecie „L'Auto”, której był redaktorem naczelnym: „Nie ma stworzenia bardziej odrażającego niż kobieta uprawiająca sport”.

Pięć lat później, 7 sierpnia 1909 roku, w „L’Auto” ukazał się anonimowy list do redakcji, adresowany do „Pana Dyrektora”. Brzmiał on: „Żałuję tylko jednego: że jestem kobietą i nie mogę uczestniczyć w wyścigach takich jak Tour de France. Mam nadzieję, że pewnego dnia będziemy mogli”.

Na ten list wysłano bezpośrednią odpowiedź, niepodpisaną, ale odpowiedź ta prawdopodobnie nie ukazałaby się bez podziękowań Desgrange'a – gdyby nie jego własne autorstwo: „Kategoria dla kobiet w Tour de France? Nie sądzę, żebyśmy już tam dotarli. W przeciwnym razie musielibyśmy usunąć Piłkę Alzacji i inne góry”.

Data publikacji listu pasuje do ram czasowych opowieści Marvingta, ponieważ autorka Maggio pisze w swojej książce, że Marvingta nie zniechęciło odwołanie: „Marie Marvingt rozpoczynała każdy etap, ale jechała sama za mężczyznami”.

W swojej książce o Marie Marvingt („Les ailes de l'audace”; „Skrzydła zuchwałości”), opublikowanej w tym roku – „powieści z elementami fikcyjnymi, ale inspirowanej źródłami historycznymi” – francuska autorka Louise Guillemot pisze, że pionierka Touru wyprzedziła stawkę i dotarła do mety 9 sierpnia 1908 roku, tego samego dnia co zwycięzca, Lucien Petit-Breton. Linię mety przekroczyło zaledwie 35 innych kolarzy z pierwotnej 110-tki, którzy wystartowali w wyścigu.

Jazda z przodu czy z tyłu to znacząca różnica. Jednak tego kluczowego szczegółu nie da się rozstrzygnąć i definitywnie skorygować. Chociaż z okazji 150. urodzin Marie Marvingt opublikowano wiele książek i raportów, skupiających się na jej doświadczeniach z trasy, czy rzeczywiście tak było?

Barbara Schmidt i Céline Sabiron, które przetłumaczyły książkę Rosalie Maggio na język francuski, szczegółowo zbadały tło potencjalnego udziału Marvingt w Tourze. Schmidt podsumowuje: „Nie znaleźliśmy żadnego bezpośredniego śladu po przygodzie Marie Marvingt z Touru w 1908 roku. Ani prośby skierowanej do Desgrange'a”. Nie twierdzi, że historia jest fałszywa, „ale nie mamy żadnych dowodów”.

Françoise Baron, wykładowczyni nauk i technik aktywności fizycznej i sportowej (Staps) na Uniwersytecie Lotaryngii, po przeprowadzeniu dogłębnych badań nad Marvingtem, stwierdziła również: „Przeanalizowałam Tour de France i nie znalazłam żadnych dowodów na przygodę Marvingta z 1908 roku”. Jest to tym bardziej zaskakujące, dodaje, biorąc pod uwagę, że jej liczne działania, w tym pierwsze kobiece wejścia w Alpy, misje lotnicze w czasie I wojny światowej i inne pionierskie osiągnięcia, zostały szeroko opublikowane.

Barbara Schmidt twierdzi, że majątek pionierki niestety przepadł. Marvingt zmarła w 1963 roku w wieku 88 lat, w ubóstwie i bezdzietnie. Po jej śmierci właścicielka mieszkania pozbyła się całego jej dobytku wraz z odpadami wielkogabarytowymi.

Jednak francuski dziennik sportowy „L'Équipe” natknął się niedawno na trop podczas badań na stronie Gallica, stronie internetowej Francuskiej Biblioteki Narodowej. 25 grudnia 1910 roku w magazynie „Revue aérien” ukazał się długi artykuł, który w szczególności odnosił się do pasji Marvingt do kolarstwa: „Samotnie pokonywała na rowerze bardzo długie dystanse, w tym trasy Nancy–Mediolan, Nancy–Tuluza, Nancy–Bordeaux oraz Tour de France w 1908 roku”. Jednak artykuł ten był jedynym odniesieniem do Tour de France.

Brakuje jeszcze rozprawy doktorskiej, która dogłębnie zgłębiałaby życie Marie Marvingt. Warunki wstępne zostały już spełnione: miasto Nancy, gdzie mieszkała Marvingt, „zaoferowało stypendium każdemu zainteresowanemu napisaniem rozprawy o tej kobiecie i skorzystaniem z możliwości przeszukania wszystkich dostępnych archiwów”, jak wyjaśnia Barbara Schmidt.

Stadion piłkarski Le Mans nosi obecnie imię Marvingta, a nawet istnieje Komitet Marie Marvingt, którego celem jest zachowanie historii wyczynów pionierki na przestrzeni wieków. Serge Cordier, dyrektor tej organizacji, ma nadzieję, że ktoś, gdzieś, znajdzie ostateczny dowód udziału Marvingta w Tour de France w 1908 roku – niezależnie od jego formy.