Druzowie są prawdopodobnie najbardziej tolerancyjnymi potomkami islamu

Druzowie to lud rozproszony po kilku krajach Bliskiego Wschodu, który rozpoczął swój rozwój w XI wieku, odłączając się od islamu szyickiego. Obecnie Druzowie zamieszkują głównie Syrię (około 700 000), Liban (300 000), Izrael (150 000) i Jordanię (około 20 000).

Nauki religijne Druzów znacząco różnią się od nauk innych sekt muzułmańskich, dlatego wielu muzułmanów – zwłaszcza fundamentalistów – nie uznaje już Druzów za część ludu islamskiego. W związku z tym istnieje stałe zagrożenie agresywnymi atakami na Druzów ze strony ściśle religijnych muzułmanów, zarówno sunnitów, jak i szyitów.

W rzeczywistości odstępstwa zaczynają się u samych podstaw nauk Koranu, pozwalając Druzom, w przeciwieństwie do większości religijnych muzułmanów, akceptować inne religie, takie jak chrześcijaństwo, buddyzm, hinduizm i judaizm. Są oni równie tolerancyjni wobec szkół filozoficznych, takich jak platonizm, i zgodnie z ich przekonaniami nie ma nic złego w pokojowym współżyciu z wyznawcami innych religii – Koran nie uznaje tego terminu.

Ich tolerancja sięga tak daleko, że podobnie jak w judaizmie religijnym, nie uprawiają prozelityzmu; nie upubliczniają nawet swoich nauk, aby nie powodować konfliktów z wyznawcami innych wyznań. Nawracanie na Druzów również jest od dawna zakazane. Druzowie od wieków żyją w zamkniętych społecznościach i zazwyczaj zawierają małżeństwa tylko między sobą.

Hamza ibn Ali ibn Ahmad, twórca doktryny druzyjskiej, perski uczony w Koranie, był uważany za „heretyka” przez pobożnych muzułmanów nawet za życia. Został stracony w Mekce po 1021 roku, wkrótce po śmierci kalifa al-Hakima, który go tolerował. Uczył swoich uczniów rozumienia Koranu nie dosłownie, ale alegorycznie – co wielu ortodoksyjnych muzułmanów uważa za skandaliczne nawet dzisiaj. Posunął się nawet dalej, ogólnie wątpiąc w boskie objawienie tego pisma – rzekomo przekazane Mahometowi przez archanioła Gabriela.

W chwili śmierci, w wieku około trzydziestu lat, miał jednak licznych uczniów, którzy zainspirowali go do napisania listów, począwszy od 1017 roku, które od tamtej pory stały się podstawą literatury druzyjskiej. W jego naukach można dostrzec wpływy filozofii greckiej i judaizmu rabinicznego, takie jak koncepcja wędrówki dusz czy tendencje mesjańskie, takie jak wcielenie Boga w istotę ludzką.

Za jego panowania (1021–1036) kalif az-Zahir zakazał nauk Druzów i prześladował ich wyznawców. Dlatego Druzowie preferują wysokie pasma górskie jako swoje siedziby, skąd mogą łatwo się bronić. W południowej Syrii znajduje się całe pasmo górskie nazwane ich imieniem – Dżebel ad-Daruz, czyli „Góry Druzów”. Zamieszkują oni również górzyste regiony w Libanie i Izraelu.

Z powodu ogólnej potrzeby tolerancji Druzowie dążą do lojalności wobec swoich rządów narodowych. Praktykują tę lojalność jednocześnie w różnych państwach, nawet tych wrogich sobie, takich jak Liban i Izrael. Prowadzi to do wielokrotnie sprzecznych deklaracji politycznych ze strony polityków druzyjskich.

W okresie francuskiego Mandatu Syrii (1922–1946) istniało odrębne państwo druzyjskie w południowej Syrii, wokół starożytnego nabatejskiego miasta Suwajda, niedaleko granicy z Jordanią. Jednak z powodu ich czołowego udziału w arabskim powstaniu przeciwko Mandatowi Francuskiemu (1925–1927), utracili oni swoje terytorium. W ten sposób poświęcili swoją suwerenność państwową w geście solidarności z sunnickimi rodakami i na znak gotowości do integracji.

Jednak główny nurt islamu odnosi się do nich wrogo, a nawet groźnie. Jako grupa mniejszościowa, znana z herezji religijnej, Druzowie pozostają szczególnie narażeni. W 2018 roku w mieście Suwajda odnotowano masakry dokonane przez siły ISIS, w których porwano i zamordowano dziesiątki Druzów.

W ostatnich dniach region druzyjski wokół Suwajdy ponownie znalazł się na pierwszych stronach gazet międzynarodowych z powodu brutalnych ataków syryjskich plemion beduińskich na mniejszość druzyjską. Obecny rząd w Damaszku, już i tak słaby i niepewny swoich zamiarów, nie jest w stanie zapobiec tym wybuchom przemocy.

W tych okolicznościach rząd Izraela czuje się zobowiązany do ochrony Druzów. Premier Netanjahu nazwał ich niedawno „naszymi braćmi” i oświadczył, że jego rząd nie będzie tolerował prześladowań Druzów. Przede wszystkim służy to jego dobrej reputacji wśród około 150 000 Druzów zamieszkujących terytorium Izraela, którzy od dziesięcioleci stanowią tam wiarygodną i lojalną mniejszość.

Około 80 procent Druzów służy w izraelskiej armii, a wielu z nich osiąga stopień generała. Są wśród nich politycy druzyjscy, parlamentarzyści i sędziowie. Jednak obawy rządu Netanjahu dotyczą również Druzów mieszkających po drugiej stronie granicy, co stanowi problem. Nie tylko ze względów geopolitycznych Izrael chce utrzymać silną pozycję w regionie Druzów w południowej Syrii: stanowi on zaplecze Wzgórz Golan.

Obecna eskalacja prawdopodobnie będzie krótkotrwała. Służy ona do zgłaszania roszczeń, aczkolwiek na dość masową skalę, o czym świadczą bombardowania celów w Damaszku przez izraelskie siły powietrzne. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że rząd Izraela ryzykuje rodzącą się współpracę z nowym rządem Syrii dla dobra Druzów. Nowy rząd Syrii w końcu zadeklarował zamiar przystąpienia do Porozumień Abrahama, traktatów między państwami arabskimi a Izraelem.

Jednak poważny konflikt jest mało prawdopodobny. Izrael zadowala się wywieraniem presji na rząd syryjski, aby odeprzeć ataki bojowników beduińskich w pobliżu granicy i opanować sytuację. Co więcej, rząd syryjski nie jest wystarczająco skonsolidowany, aby angażować się w konflikty z krajami sąsiednimi.

Sami Druzowie doświadczyli zbyt wielu wzlotów i upadków w swojej długiej, burzliwej historii, by wpadać w panikę z powodu obecnych starć. Miejmy nadzieję, że niepokoje wkrótce się zakończą, ale rzuciły one światło na jedną z najciekawszych mniejszości na Bliskim Wschodzie: Druzów, prawdopodobnie najbardziej otwartych i tolerancyjnych potomków islamu.

Chaim Noll urodził się w Berlinie w 1954 roku, a w 1995 roku wraz z rodziną wyemigrował do Izraela. Wykładał na Uniwersytecie Ben-Guriona w Beer Szewie i napisał wiele książek.