Sytuacja w skrócie: Europejczycy negocjują z Iranem w sprawie programu nuklearnego

Gdy wojna między Izraelem a Iranem wkracza w drugi tydzień, trzej europejscy ministrowie spraw zagranicznych planują dziś w Genewie szukać deeskalacji na spotkaniu ze swoimi irańskimi odpowiednikami. Jednym z celów Johanna Wadephula (Niemcy), Jeana-Noëla Barrota (Francja) i Davida Lammy'ego (Wielka Brytania) jest przekonanie Iranu do ustąpienia w kwestii programu nuklearnego i odciągnięcia go od broni jądrowej.

Szefowa unijnej polityki zagranicznej Kaja Kallas również planuje wziąć udział w spotkaniu z irańskim ministrem spraw zagranicznych Abbasem Aragchim. Europejczycy prawdopodobnie mają nadzieję na zapewnienie pewnego dyplomatycznego impulsu, biorąc pod uwagę wciąż nierozstrzygniętą decyzję o tym, czy USA aktywnie przystąpią do wojny.

Trump poprosił swoją rzeczniczkę Karoline Leavitt o oświadczenie, że zamierza podjąć decyzję w ciągu najbliższych dwóch tygodni, czy USA, jako najważniejszy sojusznik Izraela, zainterweniują w wojnie z Iranem. Dzieje się to na tle „znaczącej okazji” do negocjacji, które mogą odbyć się z Iranem w niedalekiej przyszłości, powiedział dzień przed planowanymi rozmowami w Genewie.

Tymczasem Izrael i Iran kontynuują wzajemne ataki. Izraelskie siły powietrzne podobno zaatakowały dziesiątki celów w ciągu nocy 60 myśliwcami, w tym wojskowe zakłady produkujące pociski rakietowe w rejonie Teheranu i siedzibę ośrodka badawczego irańskiego „projektu broni jądrowej”. Informacji tych początkowo nie udało się niezależnie zweryfikować.

W tym samym czasie przechwycono łącznie cztery drony wystrzelone przez Iran w kierunku Izraela, poinformowała armia na Telegramie. Iran przeprowadził również tego ranka kolejny atak rakietowy. Według służb ratunkowych pięć osób zostało lekko rannych, gdy pocisk uderzył w kilka budynków mieszkalnych w Beer Szewie. Według doniesień medialnych budynki odniosły poważne uszkodzenia.

Wojsko USA wspiera Izrael w jego obronie, ale jak dotąd nie uczestniczyło w atakach na Iran, co podkreślano w Waszyngtonie. Trump jasno dał do zrozumienia, że ​​zawsze preferuje środki dyplomatyczne, powiedziała jego rzeczniczka. Ale nie boi się też pokazać siły, gdy jest to konieczne. Iran i świat powinny wiedzieć, że wojsko USA jest najsilniejsze na świecie.

Bezpośrednio przed dzisiejszymi europejskimi negocjacjami z Iranem w Szwajcarii brytyjski minister spraw zagranicznych Lammy spotkał się ze swoim amerykańskim odpowiednikiem Marco Rubio w Waszyngtonie. Obaj ministrowie spraw zagranicznych zgodzili się, że Iran nigdy nie powinien nabyć broni jądrowej, powiedziała rzeczniczka Departamentu Stanu USA. Według Departamentu Stanu USA Rubio odbył również rozmowę telefoniczną z francuskim ministrem spraw zagranicznych Barrotem – również w sprawie sytuacji na Bliskim Wschodzie. Zamierzają kontynuować bliską współpracę, aby zapewnić, że Iran nigdy nie rozwinie ani nie zdobędzie broni jądrowej, jak później stwierdzono.

Deklarowanym celem wojny uzbrojonego w broń jądrową Izraela jest uniemożliwienie Iranowi rozwijania broni jądrowej i przeciwdziałanie jego arsenałowi rakietowemu. Teheran od lat zaprzecza, że ​​zamierza budować broń jądrową i nalega na prawo do używania energii jądrowej w celach pokojowych. Premier Izraela Benjamin Netanjahu pozostaje jednak niezrażony.

Izrael ma niezbędne możliwości, aby dotrzeć do wszystkich obiektów nuklearnych w Iranie, powiedział Netanjahu izraelskiej stacji telewizyjnej Kan, gdy zapytano go, czy udany atak na ważny podziemny obiekt nuklearny Fordow byłby możliwy bez pomocy USA. Wielu ekspertów uważa jednak, że Izrael potrzebowałby wsparcia swojego sojusznika USA, aby zadać niszczycielski cios kompleksowi Fordow.

O ile wiadomo, spośród państw zachodnich jedynie USA, dysponujące tzw. bombami bunkrowymi, dysponują bronią wystarczająco potężną, aby zniszczyć zakład wzbogacania uranu położony głęboko w górach.

Od kilku dni w centrum uwagi jest pytanie, jak zareagują Stany Zjednoczone. Jeśli chodzi o arsenał rakietowy Iranu, Netanjahu powiedział, że Izrael uderzył w około połowę wszystkich wyrzutni. Ostatecznie nie jest tak ważne, ile rakiet ma Iran, ale ile wyrzutni ma, powiedział prawicowo-konserwatywny szef rządu stacji Kan.

Podczas podróży do Arabii Saudyjskiej, Kataru i Omanu w weekend Wadephul opowiadał się za wspólnymi działaniami Europejczyków z arabskimi sąsiadami Iranu w celu deeskalacji napięć. Między innymi zażądał, aby Teheran zobowiązał się do Traktatu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej i wyraźnie zdystansował się od broni jądrowej i programu rozwoju pocisków balistycznych, które mogłyby zagrozić Izraelowi i Europie. Traktat o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej zabrania krajom, które nie posiadają broni jądrowej, jej nabywania. Jak dotąd tylko Korea Północna wycofała się z traktatu.

W środę wieczorem kanclerz Friedrich Merz (CDU) również wezwał do rozwiązania dyplomatycznego w rozmowie telefonicznej z Netanjahu. Merz wyraził zrozumienie dla zagrożenia, przed którym stoi Izrael, i nalegał, aby irański program nuklearny został zatrzymany, a konflikt opanowany, według źródeł w niemieckim rządzie.

Według byłego dowódcy potężnej Gwardii Rewolucyjnej, elitarnej siły militarnej Iranu, rząd w Teheranie przewidywał już wojnę w marcu. W oczekiwaniu na to, wysoko wzbogacony uran został zabezpieczony przed głównym atakiem odwiecznego wroga Izraela. „Usunęliśmy wszystkie materiały wcześniej”, powiedział były dowódca i generał dywizji Mohsen Rezai w wywiadzie telewizyjnym.

Premier Izraela Netanjahu oświadczył jednak, że nie uważa zamachu stanu w Iranie za natychmiastowy cel wojenny. „Obalenie reżimu jest przede wszystkim sprawą narodu irańskiego” — powiedział nadawcy Kan. Dlatego nie ogłosił tego celem wojennym. Jednak zamach stanu w Iranie może być wynikiem wojny — powiedział Netanjahu.

Istnieją spekulacje, że Izrael, ze swoimi ukierunkowanymi atakami na symbole władzy Republiki Islamskiej, może próbować doprowadzić do zamachu stanu w Iranie. Minister obrony Israel Katz niedawno podkreślił, że inne symbole aparatu władzy państwa zostaną zaatakowane podczas wojny. „Tak właśnie upadają dyktatury” – napisał Katz na platformie X. Ostatnio Izrael zaatakował irańskiego nadawcę państwowego IRIB podczas transmisji na żywo.

Niemcy, Francja i Wielka Brytania od lat prowadzą negocjacje z Iranem w tzw. formacie E3 na temat jego programu nuklearnego. Trump wielokrotnie wzywał Iran w ostatnim czasie do negocjacji zakończenia wzbogacania uranu. Irańscy i amerykańscy negocjatorzy przeprowadzili rundy rozmów w Omanie i Rzymie.

Rezolucja Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) z 12 czerwca stwierdziła, że ​​Iran nie ujawnił w pełni swojego programu nuklearnego. 13 czerwca Izrael rozpoczął ataki na cele irańskie. Kolejna runda rozmów nuklearnych między Iranem a Stanami Zjednoczonymi zaplanowana na 15 czerwca została następnie odwołana.

© dpa-infocom, dpa:250620-930-692922/6