Democratie op papier: de constitutionele realiteit van Turkije en het VK

Als we aan de Grondwet denken, denken de meesten van ons aan een dik, lijvig wetboek vol artikelen. Men is van mening dat de structuur van de staat, de rechten en vrijheden van burgers en de grenzen van het gezag door deze tekst worden bepaald. Turkije heeft een dergelijk geschreven en gedetailleerd grondwettelijk systeem met de grondwet van 1982. In Engeland, een van de oudste democratieën ter wereld, wordt het begrip grondwet echter op een heel andere manier toegepast. Engeland is een van de weinige landen waar het concept van een grondwet grotendeels is gebaseerd op ongeschreven tradities en precedenten. Deze twee systemen verschillen niet alleen aanzienlijk wat betreft hun rechtssystemen, maar ook wat betreft hun politieke cultuur, geschiedenis en sociale structuur. In dit artikel vergelijk ik de constitutionele structuren van Turkije en het Verenigd Koninkrijk en bespreek ik de sterke en zwakke punten van beide systemen, de mogelijke risico's ervan en hun impact op de democratie. Want democratie wordt niet alleen bepaald door de grondwettelijke teksten, maar ook door het functioneren van die teksten en door de democratische cultuur van de samenleving.

De constitutionele structuur van Turkije: schild of labyrint?

In Turkije staat de grondwet boven alle wetten als hoogste rechtsnorm en alle andere regelgeving moet hieraan voldoen. In theorie is deze structuur gericht op het krachtig beschermen van individuele rechten en vrijheden. De grondwet van Turkije bevat echter zeer gedetailleerde en strenge bepalingen. Om de grondwet te wijzigen is een hoge gekwalificeerde meerderheid nodig, vaak een referendum; Dit maakt veranderingsprocessen moeilijker. Deze rigide structuur kan ertoe leiden dat politieke machten flexibiliteit nastreven via buitengrondwettelijke middelen. Noodverordeningen, omnibuswetten en politieke druk op de constitutionele instellingen kunnen de beschermende functie van de grondwet op termijn verzwakken. Zelfs de uitspraken van het Constitutionele Hof kunnen door de politieke macht soms als adviserend en niet als bindend worden beschouwd.

Het grootste risico in Turkije is de neiging tot ‘autoritarisme binnen de constitutionele legitimiteit’.

Legitimiteit blijkt het fundamentele element te zijn dat de gehoorzaamheid van de geregeerden aan de heersers waarborgt, en legitieme macht wordt autoriteit genoemd. Met andere woorden: zelfs als de grondwettekst bestaat, kan er door misbruik van de politieke wil democratische achteruitgang optreden.

Het ongeschreven constitutionele model van het Verenigd Koninkrijk: tussen flexibiliteit en fragiliteit De Britse grondwet is niet één enkele, gecodificeerde tekst; Het is een dynamische structuur die ontstaat door de combinatie van historische documenten, gerechtelijke uitspraken, wetten en diepgewortelde gebruiken. Deze traditionele structuur, die loopt van de Magna Carta tot de Bill of Rights en de Human Rights Act, vormt de basis voor het functioneren van de staat. De flexibiliteit van dit systeem biedt de mogelijkheid om zich snel aan te passen aan veranderende maatschappelijke en politieke behoeften. Diezelfde flexibiliteit biedt de politieke macht die de meerderheid in het Parlement heeft, echter ook de mogelijkheid om beperkende regels op te stellen ten aanzien van rechten en vrijheden. In het Verenigd Koninkrijk wordt de taak van grondwettelijke toetsing hoofdzakelijk uitgeoefend door politieke gewoontes en een cultuur van institutionele checks and balances, en niet zozeer door de rechterlijke macht. Deze kwetsbaarheid is heel concreet gebleken tijdens het Brexit-proces. De poging om de bevoegdheden van het parlement op te schorten werd door tussenkomst van de rechterlijke macht verijdeld. Deze interventie was niet gebaseerd op grondwettelijke teksten, maar op rechtstraditie en democratische cultuur.

De bepalende rol van de politieke cultuur Het voornaamste verschil tussen Turkije en Engeland is niet de aanwezigheid of afwezigheid van constitutionele teksten; komt voort uit de wijze waarop politieke culturen functioneren. In Turkije is de loyaliteit aan het gezag groot en heerst er een sterke mentaliteit van "de staat is de vader". Soms staan ​​instellingen open voor persoonlijke autoriteiten. Er heerst een grote polarisatie en grondwetswijzigingen leiden vaak tot grotere maatschappelijke spanningen. In Engeland bestaat er een structuur waarin institutionele tradities en een controlecultuur zijn geïnternaliseerd en evenwichtsmechanismen beter zijn gevestigd. Maar wanneer de democratische volwassenheid afbrokkelt, kan deze structuur snel verslechteren.

Wetten of cultuur?

Hoewel grondwettelijke teksten belangrijke instrumenten zijn voor de bescherming van de rechten en vrijheden van de samenleving, zijn de democratische cultuur en institutioneel verzet de doorslaggevende factoren. Democratie gaat niet alleen over geschreven normen; leeft met het sociale bewustzijn, de politieke verantwoordelijkheid en de juridische cultuur die hen tot leven brengen.

De verschillende constitutionele modellen van Turkije en Engeland laten ons dezelfde basiswaarheid zien: het zijn niet de wetten, maar de rechtscultuur die de democratie in leven houdt.