Mondgezondheid voor iedereen: een mislukte belofte, een huidige uitdaging

Laten we niet vergeten: in september 2018 lanceerde het ministerie van Volksgezondheid het programma "Mondgezondheid voor iedereen" , met als doel de tandheelkunde te integreren in de eerstelijnsgezondheidszorg. Een van de ambitieuze doelen was de oprichting van een mondzorgkliniek in elk van de Gezondheidscentra (ACES) op het Portugese vasteland tegen 2020, en de aanwezigheid van tandartsen in alle 278 gemeenten. Dit was een historische stap in de richting van de effectieve integratie van de tandheelkunde in de Nationale Gezondheidsdienst (SNS).

Destijds was Adalberto Campos Fernandes minister van Volksgezondheid en Fernando Araújo plaatsvervangend staatssecretaris. Het plan weerspiegelde een ideologisch gedreven paradigmaverschuiving, gezien de noodzakelijke overheidsinvesteringen. Voor het eerst werd de aanwezigheid van tandartsen in de NHS gezien als een strategische prioriteit voor de volksgezondheid.

Zeven jaar later is het echter moeilijk om aan de conclusie te ontkomen dat het programma mislukt is. Tegen 2025 zijn de doelen voor 2020 nog steeds niet gehaald. De meeste tandartsen vallen nog steeds buiten de NHS, en velen die in het project geloofden, zijn gedwongen hun heil te zoeken in andere Europese landen, waar ze zowel in de publieke als in de private sector zijn geïntegreerd. Vandaag de dag is er een bijzonder veelzeggend beeld van mislukking: ongeveer 30 goed uitgeruste tandartspraktijken zijn gesloten, zonder professionals, zonder activiteit en zonder uitzicht op een toekomst.

Door de jaren heen hebben verschuivingen in politieke oriëntatie en strategische visie tussen verschillende regeringen de noodzaak van continuïteit en samenhang in het mondgezondheidsbeleid overschaduwd. Elke regering herziet haar prioriteiten en mist een consistent leidend principe dat de behoeften van de bevolking centraal stelt. Momenteel benadrukt de regering de verbinding tussen de publieke en private sector als haar kracht. De Orde van Tandartsen (OMD) verzet zich niet tegen deze verbinding, maar het is cruciaal dat deze een gestructureerde, duidelijke en effectieve reactie op de integratie van tandartsen in de NHS niet vervangt of voor onbepaalde tijd uitstelt.

Het land wacht nog steeds op een concrete politieke toezegging. Het is dringend noodzakelijk om op wetgevend vlak te verduidelijken welk integratiemodel zal worden gevolgd en welke maatregelen zullen worden genomen om de weinige professionals die vandaag de dag nog in de NHS werken – vaak in precaire omstandigheden, zonder carrièrepad en zonder erkenning – waardigheid te geven. Het is ook belangrijk om te begrijpen hoe de geplande investering in het Herstel- en Veerkrachtplan (RRP) voor mondgezondheid zal worden uitgevoerd.

Het huidige regeringsprogramma introduceert een nieuw element: de prothesevoucher, die wordt aangeboden als aanvulling op de reeds bekende tandartsvoucher. Hoewel deze maatregel blijk geeft van innovatiebereidheid, komt hij in een kwetsbare context terecht, waarin veel eerdere beleidsmaatregelen nog niet eens zijn gestabiliseerd. Bovendien werken we met verouderde informatie: de laatste nationale studie naar de prevalentie van mondziekten dateert uit 2014 en het directoraat-generaal Volksgezondheid beschikt niet over recente gegevens om strategische beslissingen op dit gebied te ondersteunen.

In deze context is de volgende reflectie noodzakelijk: is de hervormingsvisie die de regering verkondigt werkelijk in staat om de al lang bestaande, hardnekkig genegeerde problemen aan te pakken? Of staan we voor een nieuwe cyclus van voornemens die de fouten uit het verleden zouden kunnen herhalen, of zelfs verergeren?

Laten we vanuit het centrale perspectief nu eens kijken naar het lokale niveau. De volgende lokale verkiezingen vinden plaats op 12 oktober, een cruciaal moment om de rol die lokale overheden kunnen spelen bij het bevorderen van de mondgezondheid te heroverwegen. Het model dat uitsluitend gericht is op de centrale overheid, is onvoldoende gebleken. Het is tijd dat Portugal inspiratie put uit internationale best practices, waar decentralisatie en delegeren van bevoegdheden aan lokale overheden positieve resultaten hebben opgeleverd.

Een onderzoek uitgevoerd door de OMD met steun van de Nationale Vereniging van Portugese Gemeenten (ANMP) toont de landelijke realiteit duidelijk aan: meer dan de helft van de gemeenten (51%) investeerde in 2024 geen geld in mondgezondheid. Van de gemeenten die dat wel deden, investeerde de meerderheid (58,7%) niet meer dan vijfduizend euro. De ANMP spreekt de wens uit om meer te doen, maar zonder voldoende middelen zal er weinig vooruitgang worden geboekt.

De boodschap is duidelijk: zonder investeringen geen vooruitgang. De WCO zal blijven pleiten voor een specifieke en versterkte begrotingspost voor mondgezondheid in de staatsbegroting, met ambitie, visie en toewijding aan wat er nog moet gebeuren.

We willen, zoals altijd, mondgezondheid voor iedereen, maar dit doel kunnen we alleen bereiken met ieders betrokkenheid. Wij, tandartsen, hebben een rol die verder reikt dan de muren van onze praktijk. We zijn vertegenwoordigers van de volksgezondheid op straat, in dorpen en in steden. Het is onze verantwoordelijkheid om te blijven aantonen dat mondgezondheid cruciaal is voor het algehele welzijn, en dat een tandartsbezoek geen luxe is, maar een basisbehoefte – een die nog te veel Portugezen ontgaat.

Zonder de gezamenlijke inzet van professionals, de Orde, lokale overheden en de overheid blijft mondgezondheid het ondergeschoven kindje van het gezondheidsbeleid. Het is aan ons om dit te voorkomen.