De Romeinse traditie: een erfenis van identiteit en verbondenheid

Portugal, ingebed in de mondiale context, beschikt over een levend en vruchtbaar erfgoed dat ons, als historische wezens, in staat stelt om beschavingspaden te bepalen die ons leiden naar geworteldheid en verbondenheid, tegelijk verenigd en divers. De Romeinse traditie is (opnieuw) vormgegeven in een reeks gebruiken, principes en gebruiken die geworteld zijn in het oude Rome en die verschillende actieterreinen binnen politiek, recht, religie en cultuur kruisen. Ze hebben niet alleen de Romeinse samenleving gevormd, maar ook latere culturen, en vormen een levend getuigenis van de complexiteit van de menselijke geschiedenis.

Het proces van romanisering

Romanisering probeert de studie van de verspreiding van de Romeinse cultuur te kaderen, die voornamelijk plaatsvindt via acculturatie en culturele assimilatie. Niet zelden treffen we enige incongruentie aan in de interpretatie van deze vormen van het proces. Acculturatie vindt namelijk plaats wanneer verschillende groepen of individuen uit verschillende culturen met elkaar in contact komen en culturele elementen, zoals taal, gebruiken, overtuigingen en gewoonten, beginnen uit te wisselen. De effecten van elk van deze modaliteiten zijn normaal gesproken bilateraal, hoewel men opmerkt dat de ene cultuur altijd een grotere invloed uitoefent op de andere, wat niet noodzakelijkerwijs leidt tot het verlies van de belangrijkste kenmerken van de oorspronkelijke cultuur. Culturele assimilatie is op haar beurt een dieper en in principe onomkeerbaar proces, waarbij een culturele minderheidsgroep de cultuur van de dominante culturele groep permanent overneemt, en dit kan vrijwillig of gedwongen gebeuren, meestal in contexten van overheersing. In extreme gevallen kan assimilatie leiden tot de volledige vervanging van de ene cultuur door een andere, waardoor het een eenrichtingsverkeer is.

Het analyseren van ons cultureel erfgoed veronderstelt een zorgvuldige blik op de gevoelens en gedachten die daaruit voortvloeien, in sociologische en identiteitsmatige zin, en niet slechts een analyse van de overblijfselen van monumentaliteit die nog steeds onder ons bestaan ​​– een erfenis die ons tekent en bijdraagt ​​aan onze geschiedenis, maar die een globaal begrip ontbeert. Een diepere analyse van de Romeinse traditie is echter onverenigbaar met kleine schetsen zoals deze, die op het eerste gezicht een uitdaging probeert te vormen in de vorm van een inleiding tot dit omvangrijke en belangrijke thema dat de westerse beschaving in belangrijke mate heeft gevormd.

Romeins Lusitania in de 2e eeuw na Christus, in Romeins Lusitania, tussen mythe en realiteit , Cascais 2009

Rome verkreeg de overheersende macht over Lusitania, wat leidde tot sterke rassenvermenging en het ontstaan ​​van unieke culturele en gebruikelijke kenmerken in de regio. Deze kenmerken vormen de basis van onze huidige culturele identiteit, maar ook die van de hele westerse wereld. In deze identiteit zijn blijvende culturele elementen te identificeren, met name wat betreft taal en gewoonten die standhielden, niet omdat ze met geweld werden opgelegd, maar omdat ze succesvol waren.

Romanisering, verrijkt door de bijdrage van de Helleense cultuur, bracht ons een breed scala aan culturele, wetenschappelijke, architectonische, filosofische en esthetische elementen die ons hebben gemaakt tot wie we vandaag zijn. Sterker nog, het Romeinse volk gaf de volgende wereld een uitgebreide en rijke erfenis na, die zich gemakkelijk liet assimileren. De Romeinse beschaving droeg aanzienlijk bij aan de ontwikkeling van regeringsvormen, taal, recht, kunst, met name architectuur, literatuur en religie.

Een beschavingserfenis

Het politieke systeem, gegrondvest op fundamentele concepten zoals recht, burgerschap en bestuur, vormt in feite een van de pijlers van de Romeinse traditie en heeft invloed uitgeoefend op moderne democratieën, gebaseerd op de scheiding der machten en burgerparticipatie in politieke actie, evenals in zaken van sociale en bestuurlijke organisatie. De stempel van het Romeinse recht op het Portugese recht is zo onuitwisbaar dat het de afgelopen twee millennia onder ons is blijven bestaan, hetzij door fundamentele rechtsbeginselen zoals Ulpianus' Iuris Praecepta , hetzij door de meesterlijke samenstelling van het Romeinse recht, het Corpus Iuris Civilis, bevolen door Justinianus. Onder de diverse vormen en betekenissen van ius civile en ius gentium, geeft de Romeinse erfenis, op het niveau van het recht, vorm aan takken zoals het burgerlijk recht, het familierecht en het goederenrecht, en bouwt zo een magnifieke cultuur en beschaving op die, zelfs vandaag de dag, de basis vormt van de relaties tussen mensen en tussen volkeren.

Op religieus gebied: religie speelde een centrale rol in het leven van de Romeinen en omvatte een breed scala aan goden en religieuze gebruiken. We zien nu dat er elementen uit verschillende culturen werden opgenomen toen de Romeinen nieuwe gebieden veroverden en tempels bouwden die het dagelijks leven en spiritualiteit met elkaar verweven, en het gevoel van gemeenschap en verbondenheid bevorderden. Op dezelfde manier initieerden ze de overgang van polytheïsme naar christendom, wat een grote impact had op de westerse spiritualiteit.

De brug van Trajanus over de rivier de Tâmega in Chaves (Aquae Flaviae), gebouwd aan het einde van de 1e eeuw na Christus.

Op het gebied van kunst en architectuur creëerden de Romeinen, ware meesters in de techniek, voorbeeldige bouwwerken zoals aquaducten, amfitheaters en tempels, wegen en bruggen, en revolutioneerden ze de bouw met een grandeur die nog steeds indrukwekkend is. In het Romeinse Aquae Flaviae heeft de Brug van Trajanus de tand des tijds en de elementen doorstaan, net als de stad Conímbriga, en, met vergelijkbare pracht, de Romeinse tempel van Évora. De Romeinse kunst, vastgelegd in sculpturen, mozaïeken en schilderijen, getuigt eveneens van het streven naar schoonheid, de smaak voor portretkunst, concrete expressie en de representatie van het menselijk ideaal.

Op het gebied van filosofie brachten Seneca en Cicero, door hun denken over ethische, educatieve en politieke kwesties te ontwikkelen, de noodzakelijke harmonie tot stand tussen rede en deugd, feiten en waarden, die in brede zin noodzakelijk is voor de opbouw van een volwaardig leven. Denk in de literatuur aan het belang van maatschappijkritiek in satire, evenals aan de voorkeur voor een epitome of morele portrettering, waarvan Cicero's portretten van Marcus Antonius en Verres, Tacitus' portretten van Tiberius en Nero, en Sallustius' portretten van Jugurtha en Caesar voorbeelden zijn.

De erfenis van de Romeinse traditie is onuitwisbaar omvangrijk en veelzijdig in termen van kennis en cultuur. Deze erfenis onthult het scherpe observatievermogen, realisme, idealisme, dynamiek, traditionalisme en de innovatie van het Romeinse volk. Deze traditie heeft een impact op diverse maatschappelijke sferen en blijft een echte kracht in het vormgeven van de toekomst. Eeuwen na de val van het Romeinse Rijk is de invloed van de Romeinse traditie nog steeds voelbaar in het licht van voortdurende en vernieuwde herzieningen en herinterpretaties, gebaseerd op diepgewortelde inspiratie en reflectie, aangezien aanpassing en imitatie ook de ethos van ons Portugese volk bepalen.

[De artikelen in de serie Portugal 900 Jaar zijn een wekelijkse samenwerking van de Historische Vereniging van de Onafhankelijkheid van Portugal. De meningen van de auteurs vertegenwoordigen hun eigen standpunten.]