Waarom tarwe in Brazilië in gevaar is – en wat dit betekent voor ons dagelijks brood

De schoonheid van de tarwevelden contrasteert met de bezorgde blik van de producenten. Door de hevige regenval in Rio Grande do Sul van de afgelopen weken en de daaropvolgende koudegolf, zullen de meest optimistische oogstramingen waarschijnlijk niet uitkomen. En alsof de frustraties over het weer nog niet genoeg waren, zaaien andere bedreigingen twijfel over de toekomst van het graan in het land.

Hoge kosten, lage producentenprijzen, groeiende schulden en zwak overheidsbeleid behoren tot de barrières die de levensvatbaarheid van de tarweteelt bedreigen. Een crisis in de tarweteelt weerspiegelt zich vroeg of laat vaak in de prijzen van brood, pasta, gebak, koekjes en andere essentiële producten die op de graansoort gebaseerd zijn – een direct risico voor de Braziliaanse consument.

Overstromingen treffen het Zuiden en frustreren de oogstverwachtingen

De meest recente prognose van de National Supply Company (Conab) gaat uit van een oogst van 8,2 miljoen ton in 2025, 4,6% hoger dan vorig jaar. De stijging is voornamelijk te danken aan een hogere productiviteit (3,1 duizend kilo per hectare, bijna 20% hoger dan in 2024), aangezien het beplante areaal deze oogst met ongeveer 13% is afgenomen.

In Rio Grande do Sul, de grootste producent van het land, veroorzaakten de overstromingen verlies van grond, voedingsstoffen en organisch materiaal. "Vóór de regen heb ik 25 hectare geplant. Minstens 17 hectare zal opnieuw moeten worden ingeplant. Dat is het gebied waar de rivier is overstroomd; in de nattere gebieden zijn de zaden verrot", zegt boer Jônatas Seider, die in Tapera en Victor Graeff, 70 km van Passo Fundo, heeft geplant.

De grote verliezen van dit jaar komen bovenop die van vorig jaar, toen de inwoners van Rio Grande do Sul te maken kregen met de ergste overstromingen in de geschiedenis. "Proagro heeft een deel gecompenseerd en ik moest de sojabonen die ik moest verkopen om de rekening te betalen", legt Seider uit.

De schulden stapelen zich op en bedreigen de continuïteit van de tarweproductie

Volgens hem stapelen de schulden zich in de loop der jaren op en vormen ze een sneeuwbaleffect. "De financiering voor de sojabonenoogst van 2023/24 is door de overheid met vier jaar verlengd, maar dat lost het probleem niet op, omdat de financiering voor de oogst van 2024/25 door de droogte in gevaar is gekomen. Ik zal niet kunnen betalen", zegt hij.

Naast de verliezen door de ongunstige weersomstandigheden die Rio Grande do Sul voor het tweede jaar op rij treffen, zijn de productiekosten extreem hoog, aldus Seider. "Mijn kosten bedragen al 50 zakken per hectare. Maar bij de laatste oogst heb ik er 17 per hectare geoogst", klaagt de boer.

In Paraná blijft de productiviteit op peil, maar het beplante areaal neemt af

In Paraná, de op één na grootste producent van dit graan, hebben klimaatproblemen tot eind vorige week niet tot grote verliezen geleid, ondanks de vorst in juni en de hevige regenval die de staat de afgelopen twee maanden heeft geregistreerd.

"Tot nu toe zijn de tarweoogsten in Paraná in 99% goede staat en 1% gemiddeld, volgens gegevens van het Departement van Plattelandseconomie (Deral) van het Landbouwsecretariaat van Paraná", zei Salatiel Turra, econoom bij Sistema Ocepar, in een interview met Gazeta do Povo vorige week.

De nieuwe koudegolf van de afgelopen dagen heeft echter de zorgen over mogelijke schade aan de oogst aangewakkerd. De volgende onderzoeken zullen de effecten van recente weersomstandigheden op de productie bepalen.

De onzekerheden hadden al geleid tot een afname van 27% van het beplante areaal in Paraná tijdens de oogst van 2024/25 ten opzichte van de vorige oogst. "Deze afname is voornamelijk te wijten aan de vervanging van tarwe door gewassen die als winstgevender worden beschouwd, zoals maïs van de tweede oogst, naast de prijsvolatiliteit", betoogt Turra.

Deze aspecten worden bevestigd door Ralf Dengler, directeur van de Meridional Foundation, een organisatie die producenten van wintertarwe en granen uit het zuiden, zuidoosten en centraal-westen verenigt. Volgens hem was de zaadverkoop in de huidige oogst gemiddeld 50% lager dan in de vorige oogst.

Wintergewassen zullen altijd aan grotere risico's onderhevig zijn gezien de weersomstandigheden. De afgelopen jaren waren lage prijzen en hoge kosten de belangrijkste boosdoeners in dit verhaal, aangezien ongunstige omgevingsomstandigheden die het productiepotentieel verminderen, een enorm financieel verlies betekenen", benadrukt Dengler.

Plattelandsverzekeringen krimpen en tarweproducenten worden kwetsbaarder

Om de situatie nog nijpender te maken, heeft de federale overheid aangekondigd dat het R$ 445 miljoen van het budget voor het Rural Insurance Premium Subsidy Program (PSR) voor 2025 zal blokkeren.

Volgens econoom Antônio Luz van de Landbouwfederatie van de staat Rio Grande do Sul (Farsul) daalt het budget voor plattelandsverzekeringen sinds 2023 en voert de regering de verlaagde begrotingsbedragen niet volledig uit.

"In 2024 was er iets meer dan R$ 1 miljard begroot, maar er werd iets meer dan R$ 600 miljoen uitgevoerd. Dat wil zeggen dat er vorig jaar geen plattelandsverzekering was. R$ 600 miljoen voor de productiekosten die we nu hebben, voor heel Brazilië, doet niets. Dit jaar begroot de overheid opnieuw meer dan R$ 1 miljard, maar er werd 6% uitgevoerd en we zijn al aan het einde van het eerste semester. Nu is dit hele bedrag onvoorzien, maar er was nog geen uitvoering. Dat wil zeggen, het is een manier om me voor de gek te houden, dat vind ik wel leuk," zegt hij.

Tarwe-import stijgt en minimumprijsbeleid wordt bekritiseerd

De regering heeft al aangekondigd 6,5 miljoen ton tarwe te zullen importeren, met als argument dat het land niet zelfvoorzienend is in de productie van het graan. Vorig jaar importeerde het land meer dan 6,6 miljoen ton uit het buitenland, het hoogste volume sinds 2019. Van januari tot en met mei van dit jaar werd 3,1 miljoen ton geïmporteerd, het hoogste volume in die periode in de afgelopen 18 jaar.

Om de problemen te verlichten en klachten te verminderen, zegt de overheid al een Minimumprijsgarantiebeleid (PGPM) te hebben ingevoerd. Boeren en agro-industrieën zijn echter van mening dat dit de nationale productie niet stimuleert.

"Het heeft geen zin om de minimumprijs alleen te garanderen voor een pH van 78 (de pH van tarwe is een indicator voor de graankwaliteit en 78 is een goede waarde). We moeten een minimumprijs garanderen, ongeacht de kwaliteit. Er zijn jaren waarin we kwaliteitsvolle tarwe kunnen oogsten als het weer gunstig is, maar er zijn ook jaren waarin dit niet mogelijk is", aldus Seider.

Turra is van mening dat het PGPM op de korte en middellange termijn geldig is als manier om de voedselinflatie in te dammen, maar het is nodig om verder te gaan: "In de huidige situatie, zonder een effectief overheidsbeleid ter ondersteuning van de tarweproductiesector, heeft de inflatie van voedingsmiddelen die van deze granen afkomstig zijn de neiging om hetzelfde te blijven of zelfs te verergeren."

Zonder verzekering en zonder inkomen vragen producenten om schuldsanering

Omdat ze worden geconfronteerd met klimaatproblemen, omdat ze niet meer kunnen produceren, omdat ze geen plattelandsverzekering hebben en omdat ze schulden hebben, pleiten producenten en deskundigen voor heronderhandelingsmechanismen, zodat de nationale productie niet nog verder daalt.

"Als er geen verzekering is, moet er opnieuw onderhandeld worden, verlengd worden, gesecuritiseerd worden. Landbouw is een openluchtindustrie en klimaatproblemen hebben invloed op het productieproces. Dus als er geen verzekering is, moeten schulden opnieuw onderhandeld worden", betoogt Luz.

"De enige manier om mijn schulden af ​​te betalen is via securitisatie, omdat we de schulden dan over een langere periode kunnen aflossen tegen betaalbare rentetarieven", aldus Seider.

Geïrrigeerde Cerrado is een gok voor de toekomst, maar vertegenwoordigt nog steeds slechts 5%

Securitisatie wordt besproken in de Federale Senaat, in wetsvoorstel 320/2025, dat voorziet in "securitisatie van schulden van plattelandsproducenten wier bedrijven vanaf 2021 zijn getroffen door ongunstige klimaatgebeurtenissen". Tegelijkertijd debatteert de Kamer over wetsvoorstel 341/2025, vergelijkbaar met dat van de Senaat. Er is geen deadline voor stemming over de voorstellen.

Wat de toekomst van tarwe in Brazilië betreft, denkt Dengler dat die wellicht in de centrale regio van het land ligt, waar een snelle groei plaatsvindt, maar momenteel slechts 125.000 ton wordt geproduceerd, wat overeenkomt met 5% van de nationale productie. "Misschien is de geïrrigeerde Cerrado een optie. Maar gezien het beperkte beschikbare areaal, wijst alles erop dat we grote importeurs van deze graansoort zullen blijven", concludeert hij.