Waar loopt Montenegro naartoe?

1 Luís Montenegro loopt. We weten niet naar welke haven we varen. Ik ben er al, maar het is nog ver weg. Dat is geen verrassing. Hoe vaak heb ik mezelf niet horen zeggen dat hij een ‘verschil’ in de manier van handelen in het politieke universum had geïntroduceerd, dat heel anders was dan in het recente verleden? Montenegro deed het vanaf het begin goed en dat was vanaf het begin duidelijk. Na vermoeiende , onophoudelijke presidentiële commentaren – die meer op accessoire faits divers lijken dan op essentiële mobilisatie voor iets waardevols (zoals het land); na de stadia van het costismo, zo vruchtbaar in commentaar – in duet met de president van de republiek, op solo’s van de toenmalige premier of assistenten – maar zo onvruchtbaar in vooruitgang; na jaren van luid en mediacommentaar en

zoveel vertoon en gepraat, dat er een “andere” regeringsleider naar voren komt. Ik heb nooit begrepen of Luís Montenegro van nature of uit politieke intelligentie meer institutionele discretie betracht dan op straat, bescheidenheid prefereert op het openbare plein, niet naar de microfoon rent en weigert – alsof het een gebod is – te intrigeren met het staatshoofd. Of raak verstrikt in de traditioneel ongezonde – soms giftige – relatie tussen Sint Benedictus en Bethlehem.

Het verschil, in tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, beviel een aanzienlijk deel van de publieke opinie: de stijl maakt niet de heerser, maar het ‘verschil’ voedt het plezier. Dat hij op afstand blijft, is niet verwonderlijk, ook al weten we niet of hij als eerste over de finish komt. Maar één ding is zeker: het ‘verschil’ zal niet gering zijn geweest.

2 En de rest? Of beter gezegd, is er ook een verschil in de rest? Er is weinig. Het is waar dat Montenegro niet over de voorwaarden beschikte voor een bestuur dat die naam waardig was; hij had – zowel aan zijn rechter- als aan zijn linkerzijde – geen politieke partners die zijn persoonlijke en politieke vertrouwen waardig waren; maar… hij is geen hervormer. Hij nam maatregelen, stelde prioriteiten, keerde een aantal onhoudbare situaties om – het was niet slecht, maar ook niet geweldig. Bovendien was er op twee of drie gebieden van eerste omvang sprake van een misstap. Wat echter ontbreekt, is het gebied van het… land: het optillen van de dode, kromme wijnstok waar het acht jaar heeft geveegd, het versnellen van het tempo, het creëren van welvaart, het verhogen van de productiviteit, het wekken van verlangens, het wakker maken van de burgermaatschappij die vervreemd is door dezelfde slaap als Doornroosje (hoewel oneindig minder mooi).

3 En wat zullen de peilingen zeggen?

Ah, de stembussen... Als ze stiefmoeders zijn, zal het land deze bijna circusachtige verkiezingsophef, gekenmerkt door vermoeidheid en desinteresse, niet vergeven. Als ze genereus zijn tegenover Montenegro, is het essentieel dat het land de moed van een leider heeft en de verantwoordelijkheid voor het regeringsbeleid. Bijvoorbeeld: hoeveel kost het ons om Europeaan te zijn, om tot de EU te behoren en om tegelijkertijd een oorlog in eigen land te voeren?

En wat te denken van Trumps wilde onbewustzijn en zijn krankzinnige tarieven? Wat zijn de verwachtingen voor de Portugese economie gezien deze brutaliteit?

Allemaal zonder antwoord.

En hoe is het nu om te leven in een land waar het normaal is geworden om te lezen of te horen dat er jonge en minder jonge mensen zijn die “gestoken” of “geschoten” zijn? Een realiteit die we noch zo gewoon waren, noch zo'n triviale gewoonte was, maar waarachter een soort onvoorstelbare electorale vermomming schuilgaat om niet op Chega te lijken?

4 Over de campagne kan ik weinig zeggen, behalve het bijna ongekende: we zaten altijd op Mars, de wereld werd naar de verdoemenis geholpen. Verder zijn de programma's vrijwel hetzelfde, de interesse is verminderd, de vlam is gedoofd. Er is van alles gezegd over debatten, maar één ding blijft overeind: het was iets dat waarschijnlijkheid werd genoemd, in dit geval belichaamd door Montenegro, dat in debatten altijd won. Iedere keer dat er tijdens een debat naar een scherm werd gekeken, of een stem werd gehoord, was er iemand die vanzelfsprekend geloofwaardig overkwam in de positie die hij bekleedt en wil blijven bekleden: die van regeringsleider.

Ik weet niet of het genoeg zal zijn.

5 Ik hoor over het conclaaf dat vandaag begint en dat gaat over politieke partijen, de vorming van een regering, “winnaars”, “verliezers”, “favorieten” (van wie?), weddenschappen, peilingen, experts. Tot ISCTE.

En wat zal de Heilige Geest, de onzichtbare en stille, ultieme beslisser, dicteren?