Dansen wie we zijn

Een explosie van kleur en geluid neemt het podium over, waar 15 dansers uit verschillende delen van Brazilië hun eigen verhalen en esthetiek ten gehore brengen. Voor hen, in de schaduw, reageert het publiek met een glimlach en headbangen op de ritmes van brega, funk, guitarrada en pop.

Met een volle zaal en een warm welkom ging Nosso Baile, een coproductie van de Internationale Dansbiënnale van Ceará met Chaillot, het belangrijkste danstheater van Parijs, op 24 augustus in première. De locatie, gelegen aan de esplanade van het Trocadéro, met uitzicht op de Eiffeltoren, versterkt de symbolische betekenis van de Braziliaanse aanwezigheid en geeft aan: onze dans is in opkomst.

"Brazilië kent een enorme diversiteit. We hebben de betrokkenheid en vrijheid die het met zich meebrengt nodig", zegt Rachid Ouramdane, directeur van Chaillot. De choreograaf is al meer dan twintig jaar een vaste gast op de Biënnale van Ceará, waar hij zijn creaties presenteert. "Daar ontdek ik veel kunstenaars die zich met actuele thema's bezighouden en dans en het lichaam op een genereuze en assertieve manier omarmen", zegt hij.

Frankrijk kent de Braziliaanse dans al lang. Een mijlpaal in deze flirt was de Dansbiënnale van Lyon in 1996. Met een programma gewijd aan Brazilië gaf het evenement een boost aan de internationale carrière van gezelschappen zoals Grupo Corpo, Deborah Colker en Lia Rodrigues, die in het buitenland vooraanstaande figuren voor het land werden.

"In die tijd was er al een focusverschuiving gaande om andere topologieën dan die van de blanke, Angelsaksische en protestantse man een stem te geven", legt professor Cássia Navas van het Unicamp Institute of Arts uit, die voor haar doctoraat onderzoek deed naar die editie van de Biënnale. "Ze plaatsten supermoderne dans en sambaschooldans op hetzelfde niveau. Deze postmoderne benadering werkte en kreeg media-aandacht."

De relatie van Frankrijk met de Braziliaanse dans bleef decennialang bestaan, maar liep een terugval op door institutionele verstoringen in de culturele sector, veroorzaakt door de regering-Bolsonaro. Nu is het tijd om de banden te verstevigen, aangewakkerd door het Brazilië-Frankrijk Seizoen, dat 200 jaar bilaterale betrekkingen tussen de landen viert, zoals benadrukt door Anne Louyot, de Franse diplomate die het interculturele programma leidt.

"We investeren in projecten die niet alleen het publiek willen boeien, maar ook langdurige relaties willen smeden tussen cultuurprofessionals uit beide landen", zegt ze. "Onze Baile" past in dit rijtje. De verwachting is dat de Chaillot-tentoonstelling nieuwe financierings- en circulatiemogelijkheden zal opleveren.

In dezelfde week dat de voorstelling in première ging, waren er in Parijs optredens van het São Paulo City Ballet en het nieuwste werk van Lia Rodrigues, wiens creaties al tientallen jaren volledig door de Europese gemeenschap worden gefinancierd. De première in Brazilië staat gepland voor eind oktober en Borda opende vorige maand de Biënnale van Lyon.

Bijna 30 jaar na die eerste grote bijeenkomst richt dit toonaangevende dansevenement ter wereld zich opnieuw op het land. Er staan ​​nu acht Braziliaanse gezelschappen op het programma.

Het idee was om een ​​selectie te presenteren die verder gaat dan de naam "iedereen presenteert", aldus de Portugese kunstenaar Tiago Guedes, artistiek directeur van deze 21e editie. "Ik wilde het programma verbreden met kunstenaars die nog niet eerder in Frankrijk te zien waren geweest", aldus hij.

Met steun van de National Arts Foundation (Funarte) omvatte de curatie Braziliaanse kunstenaars die in Europa gevestigd zijn, zoals Volmir Cordeiro in Santa Catarina en Calixto Neto in Pernambuco. Ook werden er projecten uitgevoerd in de openbare en alternatieve ruimte, zoals de performance Bosque van Clarice Lima uit Ceará, die met medewerking van de lokale gemeenschap van Lyon op verschillende pleinen in de stad werd uitgevoerd.

"Hoewel de voorstellen esthetisch gezien behoorlijk van elkaar verschillen, hebben ze allemaal een politieke inslag als het gaat om de positionering van lichamen op het podium en zijn ze verankerd in een omstreden actuele situatie, altijd met een visie die sterk gebaseerd is op het heden", aldus Guedes.

Een mijlpaal in deze relatie, die onder Bolsonaro een tegenslag te verduren kreeg en nu weer aan kracht wint, was de Biënnale van Lyon in 1997.

De werken weerspiegelen ook een andere wereld dan die van eind 20e eeuw. "Wat is er sindsdien veranderd? Frankrijk is zwarter dan ooit," benadrukt Cássia, doelend op de toenemende immigratie, vooral van mensen uit de voormalige koloniën van het land.

In deze context is er ook vraag naar ruimtes voor niet-eurocentrische artistieke representaties, afkomstig uit landen als Syrië, Palestina en Afrika. "Deze Braziliaanse doorbraak is cruciaal, en in het geval van de Biënnale van Ceará is het het resultaat van voortdurende ontwikkeling", voegt de professor eraan toe.

Sinds de eerste editie in 1997 heeft het evenement in Ceará Franse artiesten op het programma staan. De daaruit voortvloeiende uitwisselingen hebben de lokale scene doen rijpen. "De dans die we vandaag de dag in Ceará zien, is daar geïnspireerd", zegt David Linhares, directeur van de Biënnale. Nu is het de beurt aan Frankrijk om de vruchten te plukken.

Nosso Baile werd oorspronkelijk opgevoerd voor het São Paulo City Ballet en werd opnieuw gecreëerd door choreograaf Henrique Rodovalho met een cast met uiteenlopende achtergronden en een focus op urban dance.

De choreografie weerspiegelt de bewegingsinspiraties van de dansers, van wie velen zwart zijn en uit de periferie van Brazilië komen. De volgende sessies vinden plaats tijdens de Biënnale van Ceará, die op 24 oktober begint.

"We leven in een gespannen wereld, met oorlogen. Maar er is ruimte voor bevrijding", vervolgt Rachid Ouramdane. "Daarom is een voorstelling die ruimte geeft aan verschillende tegenculturele stromingen, waarvan sommige voortkomen uit de queer-esthetiek, belangrijk. Wat we hier voelden, was een overvloed. Deze dansers dansen wie ze zijn." •

*De journalist reisde op uitnodiging van de Internationale Dansbiënnale van Ceará.

Gepubliceerd in nummer 1382 van CartaCapital , op 8 oktober 2025.

Deze tekst verschijnt in de gedrukte editie van CartaCapital onder de titel 'Dancing who we are'