Ken je de juçara? Deze boom uit het Atlantische Woud produceert vruchten die lijken op açaí en palmharten.

Tijdens de oogst, die loopt van april tot augustus, brengen ongeveer 200 producenten de markt op de markt met een oogst van ongeveer 200 ton per maand, aldus het Capixaba Instituut voor Onderzoek, Technische Assistentie en Plattelandsvoorlichting (Incaper).

De verwachting voor dit jaar is een productiegroei van 20%.

De palmboom, die bijna uit het wild was verdwenen door de extractie van het palmhart, vormt nu een duurzaam en winstgevend alternatief voor familiebedrijven. Met de steun van initiatieven zoals het Juçara-ES-netwerk, gecoördineerd door Incaper, is de teelt van de vrucht uitgebreid en wint het marktaandeel.

De geschiedenis van juçara in Rio Novo do Sul draait ook om emotioneel geheugen en transformatie. Boer Pedro Bortolotti kweekt de plant al meer dan 30 jaar, nadat zijn vader hem vlakbij hun huis begon te planten.

"Mijn vader ging tijdens de Goede Week palmharten verzamelen om het gezin te voeden. Elke keer ging hij het bos in om ze te verzamelen. Op een dag kwam hij tot de conclusie dat het niet langer rendabel was, dus dacht hij: 'Waarom niet dichter bij huis produceren?' Toen nam hij de zaailingen en plantte ze dicht bij huis. De planten begonnen vrucht te dragen, de vogels kwamen dichterbij, aten ervan en begonnen zaden te zaaien," zei hij.

Het idee om naast de palmharten ook de vruchten van de boom te gebruiken, kwam van een jonge stagiaire op het landgoed.

"Hij vroeg waarom we het fruit niet voor sap gebruikten. Daar hadden we nog nooit aan gedacht. We zijn in de plant geklommen, hebben hem geoogst, schoongemaakt, er sap van gemaakt en zagen dat het van uitstekende kwaliteit was," voegde Bortolotti eraan toe.

Toen ontdekte de familie dat de vrucht zowel qua uiterlijk als smaak sterk op açaí leek. Dit droeg bij aan de marktacceptatie van het product.

"Destijds verkochten we het en zeiden dat het açaí was, want niemand kende juçara. We verkochten het op de BR-101, en veel vrachtwagenchauffeurs zeiden dat het de 'echte açaí' was en prezen de smaak en de levendige kleur van het drankje", herinnert de producent zich.

De productieketen van juçara is geëvolueerd. Nadat de pulp is verwijderd, wordt ook het resterende deel – voornamelijk de zaden – gebruikt. Incaper-extensieagent Justino Marcos Marquezine legt het proces van hergebruik uit:

• Gedroogde zaden: ze krijgen een textuur die lijkt op haar en kunnen gebruikt worden als materiaal voor vogelnesten en plantenbedden;
• Substraat: de afbraak van het residu vormt de basis voor de zaailingproductie;
• Voer: het gemalen materiaal kan gebruikt worden als voer voor vissen, varkens en runderen, dankzij het hoge gehalte aan voedingsstoffen zoals magnesium;
• Infusie: door het roosteren van de zaden ontstaat een product dat als voedzame drank gedronken kan worden.

"De juçara-keten is nu een van de drie ketens die de meeste inkomsten genereert op het platteland, naast koffie en bananen. En dat alles met respect voor het milieu", benadrukte Marquezine.

Producent Drielem Perim Zambe Menegardo ging nog een stap verder. Ze investeert al drie maanden in juçara-ijs en heeft haar bedrijf snel zien groeien.

Ze begon met het maken van twee liter water per dag in haar keuken en kocht een machine met een investering van R$ 23.000. Tegenwoordig produceert ze ongeveer 400 liter water per dag en droomt ervan om het product buiten de staat te produceren.

"In drie maanden tijd hebben we alles verkocht op de gemeentelijke kermis, onze volledige voorraad verkocht, 60 liter geleverd en de apparatuur afbetaald. We beseften dat de markt deze smaak wilde. [...] Juçara heeft een sterke smaak en heeft geen gehydrogeneerd vet of kleurstoffen nodig. Het is natuurlijk en erg lekker."

De juçara wordt beschouwd als een sleutelsoort van het Atlantische Woud en is essentieel voor de biodiversiteit. De vruchten voeden wilde vogels en zoogdieren zoals toekans, agoeti's, klokvogels, lijsters, tapirs en eekhoorns, en dragen ook bij aan de natuurlijke verspreiding van zaden door het bos.

Bovendien draagt de teelt van juçara in agroforestrysystemen bij aan het behoud van bodem en water, het uitbreiden van markten en het versterken van de gezinslandbouw.

Ondanks de vooruitgang in duurzame productie staat de juçarapalm nog steeds op de lijst van bedreigde diersoorten. Incaper-coördinator Fabiana Gomes Ruas legt uit dat het historische probleem verband houdt met de consumptie van palmharten.

"Omdat de plant maar één stengel heeft, gaat de boom dood als het hart van de palm wordt verwijderd. Vroeger nam niemand de moeite om te herplanten, en dit leidde tot een drastische afname van de soort", legde hij uit.

Daarom ligt de nadruk nu op het behoud en herplanten van de vruchten, om producenten te laten zien dat het mogelijk is om van het fruit te profiteren zonder dat dit ten koste gaat van de boom.

"Wanneer boeren zich realiseren welke mogelijkheden juçara biedt, of het nu gaat om voedsel, inkomsten of landschapsarchitectuur, worden ze partners in het behoud van de natuur", benadrukt Fabiana.