Big Brother en het Huis der Geheimen

Bij Big Brother en Casa dos Segredos draait het niet om privacy, maar om geheimhouding. De deelnemers weten dat ze in de gaten worden gehouden en "treden op" voor het publiek. De show kan ongemak veroorzaken en bekritiseerd worden omdat ze de financiële situatie van de deelnemers uitbuiten, maar het maakt het publiek geen "indringer" of "voyeur". In het geval van de indringer is het slachtoffer zich er niet van bewust dat hij of zij wordt geobserveerd en ziet daardoor zijn of haar privacy geschonden. De ruimte is exclusief van hen en ze verwachten niet dat informatie met derden wordt gedeeld.

Wanneer we indringende vragen krijgen over onze privacy, antwoorden we niet met 'het is geheim', maar met 'het is privé'.

We voelen ons geschonden in onze persoonlijke ruimte, zelfs als de "voyeur" nooit met iemand deelt wat hij of zij heeft gezien. Het feit dat een derde persoon observeert – op een moment waarvan we aannamen dat het persoonlijk was – en een beeld in zijn of haar hoofd creëert (of dat nu obsceen is of niet), maakt ons ongemakkelijk en walgt ervan.

Schending van de privacy was het belangrijkste instrument dat de elite van de Deutsche Demokratische Partei (DDP) gebruikte om aan de macht te blijven. Toen de Berlijnse Muur in 1989 viel, had de Stasi meer dan 90.000 medewerkers en 180.000 collaborateurs, met onbeperkte toegang tot alle documenten en opdringerige middelen om informatie te verkrijgen: afluisterapparatuur, foto's... De perceptie van constante surveillance ondermijnde het vertrouwen in anderen en droeg er effectief aan bij dat afwijkende meningen het zwijgen werd opgelegd.

In een hyperverbonden en informatiegedreven samenleving wordt alles wat we doen, of het nu online is of in interactie met web-connected apparaten (auto's, huishoudelijke apparaten, enz.), omgezet in data. Deze informatie wordt door algoritmen – en degenen die ze controleren – gebruikt om af te leiden wie we zijn, wat we verlangen en waar we bang voor zijn.

Wanneer iemand zegt: "Ik heb niets te verbergen, het maakt me niet uit of ze mijn gegevens verzamelen", en wij antwoorden: "We hebben allemaal wel iets te verbergen", dan geven we toe aan surveillancepropaganda en verwarren we "privacy" met "geheimhouding". Zonder privacy hebben we geen eigen ruimte, vrij van toezicht door anderen. Privacy is essentieel voor de menselijke ontwikkeling en het welzijn, net als vrijheid en de mogelijkheid om deel te nemen aan de openbare ruimte. Een veilige ruimte waar we kunnen rusten, nadenken en groeien.

De huidige wetgeving richt zich op het verzamelen van informatie en de controle daarover. Daarmee wordt onze privacy niet op een doeltreffende en volledige manier beschermd. Wij zouden juist het recht moeten hebben om te voorkomen dat er informatie over wordt verzameld.

Tegenwoordig creëert de massale verzameling van gegevens, of de mogelijkheid daartoe, een perceptie van constante bewaking. Een virtuele gevangenis, zoals Michel Foucault waarschuwde in zijn boek "Discipline and Punish", waarin hij de archiveringssystemen van de moderne staat en haar instellingen vergeleek met de panoptische gevangenis die de 18e-eeuwse filosoof Jeremy Bentham voorstelde. De panoptische gevangenis is een cirkelvormige structuur met een centraal observatiepunt, van waaruit de bewaker de gevangenen achter blinden kan observeren. Gevangenen kunnen er nooit echt zeker van zijn dat er iemand in de toren is, maar deze mogelijkheid beperkt hun gedrag en leidt tot discipline.

Zelfs als we fysiek alleen zijn, voelen we ons niet privé als Google (of een andere app) onze gegevens verzamelt (zoals het doet) wanneer we online zoeken. Door massale gegevensverzameling toe te staan ​​in plaats van deze te voorkomen en onmiddellijke verwijdering af te dwingen, mist de wetgeving privacy en reguleert ze slechts het gebruik van een product. Privacy wordt behandeld als een geheim, als een economisch goed, dat we inruilen voor een dienst. Het is essentieel om de waarde van privacy te beschermen, zelfs als dat betekent dat we moeten betalen voor het gebruik van zoekmachines, Large Language Models (zoals ChatGPT) of sociale netwerken. Het is belangrijk ervoor te zorgen dat we niet louter dataproducenten en -consumenten zijn, klaar om aan de hoogste bieder verkocht te worden, maar burgers met rechten en plichten.