Dierenarts: Jane Goodall heeft de manier waarop we naar de dierenwereld kijken veranderd

Jane Goodall veranderde onze kijk op de dierenwereld – ze bewees dat chimpansees emoties, een persoonlijkheid hebben en gereedschap kunnen gebruiken, vertelde dierenarts prof. dr. Jerzy Stojko aan PAP.

Dr. Jane Goodall, de Britse primatoloog wiens baanbrekende onderzoek naar chimpansees in Tanzania het begrip van de relatie tussen mens en dier voorgoed veranderde, overleed woensdag op 91-jarige leeftijd. Goodall, een VN-vredesambassadeur en oprichter van het Jane Goodall Institute, overleed tijdens een lezingentournee in Californië.

"Ze was geen gewone onderzoeker. Ze was iemand die haar passie leefde en uitademde, en die in wezen een nieuwe tak van de wetenschap creëerde. Zulke mensen worden maar eens op de miljoen geboren", vertelde prof. Jerzy Stojko, MD, PhD, dierenarts en hoogleraar aan de Medische Universiteit van Silezië, aan PAP.

Goodall begon haar onderzoek in 1960 in Gombe Stream National Park. Ze was de eerste ter wereld die observeerde dat chimpansees gereedschap bouwen en gebruiken, en dat ze emoties kunnen uiten en complexe sociale banden kunnen vormen. Ze was ook de eerste onderzoeker die chimpansees namen gaf in plaats van nummers.

"Het was in zekere zin een humanisering, maar niet in de verste verte. Ze liet zien dat elk dier een persoonlijkheid en karakter heeft. Door ze namen te geven, veranderde ze de manier waarop we over ze gingen denken. Net zoals een hond of kat thuis reageert op zijn naam, doen chimpansees dat ook – en dit leidde tot een compleet nieuw perspectief op hun intellectuele en emotionele vermogens", aldus professor Stojko.

De ontdekkingen van Goodall zetten vraagtekens bij de toen heersende wetenschappelijke opvatting dat alleen mensen gereedschap konden maken.

"Tot nu toe werd aangenomen dat dieren alleen voedsel zochten door de grond om te graven. In plaats daarvan bewees ze dat een chimpansee een takje kon gebruiken om termieten te bereiken. Dit veranderde niet alleen ons begrip van chimpansees, maar ook ons ​​begrip van mensen", merkte de professor op.

Goodalls empathische benadering komt niet alleen tot uiting in onderzoek, maar ook in de wereldwijde discussie over normen voor de verzorging van dieren.

"Tegenwoordig is welzijn een sleutelbegrip. Dit betekent dat dieren in een laboratorium of opvangcentrum niet mogen lijden en dat hun leefomstandigheden – temperatuur, vochtigheid en voeding – optimaal moeten zijn. Nog maar 30-40 jaar geleden heerste er een soort 'vrij spel'. Jane heeft met haar houding en observaties bijgedragen aan deze omslag in het denken", benadrukte professor Stojko.

Goodall was ook een milieuactivist. In de jaren 80 onderbrak ze haar lopende veldonderzoek om het publiek te informeren over de bedreigingen van ontbossing en de afname van chimpanseepopulaties.

"Ze beperkte zich niet tot onderzoek. Ze ging naar mensen toe en probeerde uit te leggen dat als we de natuur willen behouden, we onze gewoonten moeten veranderen. Gevoelige ontvangers van deze opvattingen ontwikkelden een compleet nieuwe relatie met de natuur", aldus de professor.

Hoewel Goodall bekend staat om haar onderzoek naar chimpansees, heeft ze herhaaldelijk benadrukt dat haar favoriete dieren honden zijn. De professor verwees naar de recente wijziging van de Wet op de Dierenbescherming, aangenomen door de Sejm, die onder andere het houden van honden aan een korte lijn verbiedt.

"Dit is een belangrijke stap in de richting van het verbeteren van dierenwelzijn. Honden hebben, net als elk ander huisdier, behoefte aan beweging, ruimte en menselijk contact. De beslissing om er een te nemen, moet geen bevlieging zijn, maar een bewuste keuze en verplichting", aldus professor Stojko.

Voor jonge wetenschappers zou de figuur van Jane Goodall – aldus de hoogleraar – niet zozeer een toonbeeld van onderzoeksmethode moeten zijn, maar eerder een bewijs van passie en verantwoordelijkheidsgevoel.

"Of we nu arts of dierenarts zijn, we hebben te maken met een wezen dat leeft, denkt en voelt. Jane liet ons zien dat we een dier niet als een model moeten zien, maar als een levende patiënt. Dit is een les in empathie, iets wat op veel plaatsen ontbreekt", aldus professor Stojko.

Goodall bestudeerde chimpansees meer dan zestig jaar lang en richtte in 1977 het naar haar genoemde instituut op, dat onderzoek en natuurbehoud ondersteunt. Ze werd een symbool van geëngageerde wetenschap, die observatie combineerde met sociaal activisme.

"Er zijn niet veel mensen zoals zij. Het waren pioniers die in extreme omstandigheden leefden, gedreven door louter passie. Ze liet een blijvende erfenis na waar iedereen uit kan putten – niet alleen wetenschappers, maar ook gewone mensen die haar boeken lezen. Ze liet zien dat dieren voelen, zichzelf organiseren, hun eigen emoties en relaties hebben. En dit verandert de manier waarop we naar de hele natuur kijken", concludeerde professor Jerzy Stojko. (PAP)

jms/ bar/