In 2025 zal het geboortecijfer opnieuw met enkele duizenden dalen. "Dit is geen crisis, maar een uitdaging."
- Het aantal sterfgevallen overtreft al jaren het aantal geboorten. Elk jaar verdwijnt er een stad ter grootte van Zielona Góra van de kaart van Polen.
- In 2024 zou de gemiddelde Poolse vrouw 1,1 kind krijgen. Voor een eenvoudige generatiewisseling zou deze verhouding minstens 2,15 moeten zijn.
- Laten we het niet hebben over het lage vruchtbaarheidscijfer, maar over wat we moeten doen om ervoor te zorgen dat vrouwen die graag kinderen willen, deze ook daadwerkelijk kunnen en willen krijgen als ze dat op latere leeftijd willen, benadrukt professor Irena Kotowska, lid van de Overheidsraad voor Bevolking.
De twee grootste problemen die demografische statistieken momenteel aangeven, zijn de dalende vruchtbaarheidscijfers en de gelijktijdige vergrijzing van de samenleving, zo stelden deskundigen tijdens een discussie op de recente (8 juli) vergadering van het Parlementaire Team voor de Demografische Toekomst van Polen.
De daling van het geboortecijfer in Polen is al merkbaar sinds de jaren 80. De laatste babyboom, een periode waarin het aantal geboorten aanzienlijk steeg, vond plaats in 1983, toen er 723.000 kinderen werden geboren. Daarna daalde het aantal jaar na jaar, tot 272.000 in 2023 en 252.000 in 2024.
Gegevens over het eerste kwartaal van 2025 bevestigen alleen maar de aanhoudende ongunstige trend in het aantal geboorten.
- We kunnen er nu al van uitgaan dat het aantal geboorten in 2025 opnieuw enkele duizenden lager zal liggen dan een jaar eerder , schat Anna Wysocka, directeur van de afdeling Demografisch Onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek, in.
Statistici registreren al jaren een negatieve natuurlijke groei. Er sterven meer Polen dan er geboren worden. In 2024 bedroeg het bevolkingsverlies 147.000. In 2021 is het aantal opgelopen tot ongeveer 130.000. Dit staat gelijk aan het verdwijnen van een stad ter grootte van Zielona Góra of Ruda Śląska van de kaart van Polen.
Volgens gegevens van EUROSTAT bedroeg het vruchtbaarheidscijfer van Poolse vrouwen (statistisch gezien het aantal kinderen per vrouw in de vruchtbare leeftijd - red.) in 2023 1,16, en in 2024 1,1. Ter vergelijking: in 1951 was het 3,75, wat laat zien hoe diep de "instorting" van het aantal geboorten is.
- Voor een eenvoudige generatievervanging zou het vruchtbaarheidscijfer niet lager moeten zijn dan 2,15 - benadrukte Anna Wysocka.
We zijn ook de snelst vergrijzende samenleving in de Europese Unie. Tegen 2023 zullen meer dan 7,5 miljoen Polen de leeftijd van 65 jaar of ouder hebben bereikt, wat neerkomt op 20,1% van de totale bevolking. In 1990 vormden ouderen ongeveer een tiende van de bevolking.
Demografische veranderingen vormen een enorme economische en sociale uitdaging voor Polen. Volgens prognoses van het Centraal Bureau voor de Statistiek (GUS) zal het aantal mensen in de werkende leeftijd in 2060 met 34,6% dalen , oftewel met 8 miljoen . De bevolking na de werkende leeftijd zal met 23,4% toenemen, oftewel met meer dan 2 miljoen . Tegelijkertijd zal de bevolking van het land afnemen tot ongeveer 31 miljoen.
Zoals dr. Katarzyna Górniak van de Faculteit Bestuurskunde en Sociale Wetenschappen van de Technische Universiteit van Warschau aangaf, beschikken experts over een brede en diepgaande kennis van demografie, die ze in de vorm van diverse analyses overbrengen aan besluitvormers. Het probleem is dat deze kennis slechts ad hoc wordt gebruikt.
Tot nu toe zijn de genomen maatregelen niet effectief gebleken. "De uitweg uit deze situatie is te accepteren dat ons probleem niet de lage vruchtbaarheid of de vergrijzing is, maar het gebrek aan een passende reactie op deze verschijnselen in het sociale en gezondheidsbeleid", zei ze.
Lees ook (gearchiveerde tekst):
Kunnen we deze uitdagingen aan? Zoals professor Irena Kotowska van de Economische Faculteit van Warschau, lid van de Regeringsraad voor Bevolking, opmerkte, wordt de demografische situatie in Polen momenteel vaak afgeschilderd als uitzonderlijk ongunstig en dramatisch, zonder daarbij te verwijzen naar wereldwijde demografische trends.
"De sleutel is te begrijpen dat we ons in een specifieke fase van transformatie bevinden, die een groeiend aantal landen treft. Meer dan de helft van de wereldbevolking woont nu in landen waar het vruchtbaarheidscijfer onder de eenvoudige vervangingsratio van 2,1 ligt", legde de professor uit.
Een kritiek laag vruchtbaarheidscijfer wordt beschouwd als een daling van minder dan 1,5 kind per vrouw. "Wij behoren tot een groep Europese landen die kampen met een lage vruchtbaarheid. Polen valt echter op in deze groep, omdat dit lage cijfer aanhoudt en het onwaarschijnlijk is dat het in de nabije toekomst significant zal veranderen. We moeten er echter alles aan doen om deze daling te stoppen", benadrukte professor Irena Kotowska.
Vruchtbaarheidscijfers onder het vervangingsniveau begonnen in Noord-Europese landen te dalen in de late jaren zestig en zeventig, maar tot voor kort, in het afgelopen decennium, was het vruchtbaarheidscijfer in deze landen nooit laag, wat betekent dat het nooit onder de 1,5 zakte. Midden- en Oost-Europese landen, die zich in de jaren negentig bij deze trend aansloten, kenden echter een dramatischere en kortere daling. Na 2018 zijn we een nieuwe fase van daling ingegaan.
Zoals de professor zei, heeft de latere beslissing van vrouwen om kinderen te krijgen een aanzienlijke impact op lage vruchtbaarheidscijfers. In sommige landen waar de vruchtbaarheid daalde maar later gedeeltelijk herstelde, werd het krijgen van kinderen uitgesteld, terwijl geboorten werden gecompenseerd door een toename naarmate vrouwen een iets hogere leeftijdsgroep bereikten. In Polen was dit "herstel" zeer zwak.
Professor Irena Kotowska drong er bij ons op aan deze kennis te benutten. "Laten we het dus niet hebben over het lage vruchtbaarheidscijfer, maar over wat er gedaan kan worden om ervoor te zorgen dat vrouwen die kinderen willen, die ook kunnen krijgen als ze dat later in hun leven willen," zei ze.
Ze merkte op: "Vooral omdat we de antwoorden van Poolse vrouwen en mannen op de vraag over hoeveel kinderen ze willen analyseren, blijkt dat het gemiddelde aantal kinderen dat ze krijgen kleiner is dan het aantal dat ze zouden willen. Dit is een zeer belangrijke bevinding die ons in staat stelt om bepaalde oplossingen voor te stellen."
Een fenomeen dat ook beleidsmakers zouden moeten opmerken, is de voortdurende verandering in gezinsmodellen. Gezinnen met kinderen die alleenstaand zijn, spelen een steeds belangrijkere sociale rol. Hun aantal is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd. Eén op de tien kinderen groeit op in zo'n informeel gezin.
- Als we het hebben over beleid ter ondersteuning van vruchtbaarheid en het formuleren van doelen, kunnen we dit feit niet negeren en het speelt ook geen rol in de discussies, merkte de professor op.
Volgens professor Irena Kotowska moet ook de reproductieve gezondheid worden ondersteund. Dat kan niet alleen via toegang tot openbare diagnose- en behandelprogramma's voor onvruchtbaarheid, maar ook via voorlichting.
- We willen benadrukken dat gezinsplanning tegenwoordig niet alleen over anticonceptie gaat, maar ook over oplossingen die ouders in staat stellen om kinderen te krijgen wanneer zij dat willen, zei ze.
Ze merkte ook op dat onderzoek onder vrouwen tussen de 20 en 39 jaar aantoont dat toegenomen onzekerheid een factor is in verband met beslissingen over voortplanting. Een belangrijke component van deze onzekerheid is de abortuswetgeving in Polen en het gebrek aan vertrouwen in bestaande systemische oplossingen die nodig zijn wanneer gezinnen zich in moeilijke situaties bevinden. "Dit is een zeer belangrijke factor bij het uitstellen van de beslissing om een kind te krijgen", benadrukte de professor.
Inga Domagała, directeur van de afdeling Demografie van het Ministerie van Gezin, Arbeid en Sociaal Beleid, gaf toe dat het niet volledig bekend is wat Poolse vrouwen en mannen ertoe aanzet om geen ouderschap te willen of genoegen te nemen met slechts één kind. Daarom wordt er momenteel of in de toekomst onderzoek gedaan om deze vraag te beantwoorden.
Sociologisch onderzoek schetst een ander beeld van vrouwen dan in de jaren negentig. "Vrouwen zijn beter opgeleid en ambitieuzer. Ze willen niet afhankelijk zijn van mannen. Ze offeren hun persoonlijke professionele ambities niet op voor het moederschap. Ze willen wel moeder zijn, maar ze vinden het lastig om deze rollen te combineren. Daarom is het belangrijk om voorwaarden te creëren voor vrouwen die dit makkelijker maken", aldus Dorota Gierej, adjunct-directeur van de afdeling Gezinsbeleid van het Ministerie van Gezin, Arbeid en Sociaal Beleid.
Volgens professor Irena Kotowska is het noodzakelijk om het beeld over het probleem van lage vruchtbaarheid en een vergrijzende samenleving te veranderen.
"Het feit dat de Poolse bevolking vergrijst, is geen crisis, gezien de gestegen levensverwachting of het feit dat veel gepensioneerden gezond genoeg blijven om te blijven werken. Een vergrijzende bevolking is een uitdaging, maar geen bedreiging, want die zal zich alleen voordoen als we ons niet aanpassen aan de onvermijdelijke veranderingen," zei ze.
De professor pleitte ook voor een bredere, in plaats van gefragmenteerde, kijk op gezinsvriendelijk beleid. "Het 800+ programma alleen zal het geboortecijfer niet verhogen. We moeten juist bespreken hoe we de levenskwaliteit in het algemeen kunnen verbeteren en het gezinnen met kinderen gemakkelijker kunnen maken, want elke actie in deze richting kan leiden tot beslissingen over reproductie," benadrukte ze, en drong erop aan dat lage vruchtbaarheidscijfers niet als een crisis, maar als een uitdaging worden gezien. Dit is een probleem waar niet alleen Polen mee worstelt.
Auteursrechtelijk beschermd materiaal: de regels voor herdruk staan vermeld in de regelgeving .
rynekzdrowia
