De bijzondere geschiedenis van de basisschool in Pawłów Trzebnicki

Het was april 1945. In Wrocław, door de nazi's uitgeroepen tot "Fort Wrocław", waren de oorlogshandelingen nog steeds gaande. Artillerievuur was tot aan Trzebnica te horen en een rookkolom van de brandende stad steeg boven de horizon uit. In zo'n setting begonnen op 20 april 1945 de eerste lessen op de basisschool in Pawłów Trzebnicki, de eerste naoorlogse school in Neder-Silezië.
Tegenwoordig is het voor ons niet gemakkelijk om ons de oorsprong van het onderwijs voor te stellen in de eerste Poolse scholen die na de Tweede Wereldoorlog in Neder-Silezië werden geopend. Hoewel de oprichting van de eerste basisscholen, destijds scholengemeenschappen genoemd, in de westelijke landen pas op 1 september 1945 plaatsvond, begonnen veel instellingen al in het voorjaar van 1945 te functioneren. Ze werden meestal georganiseerd en geleid door individuele leerkrachten. Later werd opgemerkt dat de eerste basisschool in Neder-Silezië die in het dorp Pawłów bij Trzebnica was. De oprichting was toevallig, maar van grote betekenis voor de geschiedenis van het onderwijs in Neder-Silezië.
Anna Dawidowicz, de oprichtster van de school in Pawłów Trzebnicki, een onderwijzeres uit Wolhynië die voor dwangarbeid naar Duitsland was gebracht, herinnert zich die eerste momenten:
- We liepen met een groepje vanuit Wołów. We zaten samen in het kamp, we zochten samen een haven. We vestigden ons in Pawłów. Er waren zo'n 30 Poolse gezinnen, waaronder veel volwassen kinderen die geen enkele letter konden schrijven. Er was daar een school in behoorlijk goede staat, ik voelde me weer even een leraar. De school was opgeruimd, we riepen de kinderen. De eerste woorden die op het bord verschenen waren "huis" en "bos". Ik weet niet waarom we met deze woorden begonnen, maar ik denk dat het was omdat we echt een eigen huis wilden, en het bos was vlakbij, dus je kon het door het raam zien - herinnerde Anna Dawidowicz zich jaren geleden.
Anna Dawidowicz verliet Pawłów Trzebnicki snel na de oorlog om bij haar familie in Ząbkowice Śląskie te gaan wonen. Ze overleed in 1978 in Wrocław en werd begraven op de begraafplaats van Grabiszyn. Hoewel ze slechts korte tijd in Pawłów Trzebnicki verbleef, werd besloten haar bijdrage aan de oprichting van de school in onze gemeente en in Neder-Silezië te herdenken door de school de naam Anna Dawidowicz te geven.
De school in Pawłów Trzebnicki, in een plaatsje dat vóór de Tweede Wereldoorlog Pawellau, of kortweg Pawłów, heette, heeft een traditie van bijna tweehonderd jaar. De oudste informatie over de school en de plattegronden van het schoolgebouw in Pawłów Trzebnicki dateren uit 1851. Na 1945 werd het algemeen aangeduid als de zogenaamde "kleine school", omdat het een onbelangrijk gebouw met één verdieping was. In 1863 werd er vlakbij een nieuwe school gebouwd, één verdieping met een bruikbare zolder, en op het erf werd een complex van boerderijgebouwen toegevoegd. In deze vrijwel ongewijzigde vorm kunnen we de school tot op de dag van vandaag zien, samen met een bewaard gebleven boerderijgebouw, opgetrokken volgens de stijl-en-balktechniek (Pruisische muur).
Omdat de lokale bevolking destijds evangelisch gelovig was, was de school ook evangelisch. Er werden voornamelijk Duits, godsdienst en elementaire rekenvakken onderwezen. Het is niet zeker of er in Pawłów al eerder een onderwijsinstelling bestond. Zo ja, dan is deze waarschijnlijk opgericht na 1770, toen Pawłów onder het koninkrijk Pruisen viel, dat onderwijs steunde.
Hoewel beide schoolgebouwen hun functie binnen het onderwijssysteem niet meer vervullen (het zijn woongebouwen), blijven ze een levend monument voor de geschiedenis van het onderwijs in Neder-Silezië, zowel voor als na de Tweede Wereldoorlog. Het bijzondere aan dit gebouw en deze plek is ook dat het na 1945 de eerste Poolse school in Neder-Silezië was waar in het Pools les werd gegeven.
Renata Faron-Bartels
nowagazeta