Psycholoog legt uit waarom je soms juist stress krijgt van vakantie (of ziek wordt)

Zon, zee en… scheidingspapieren? Terwijl vakanties bedoeld zijn om tot rust te komen, blijkt de realiteit vaak een stuk weerbarstiger. Een irritatie kan al snel ontaarden in een knallende ruzie. Metro spreekt met een ontwikkelingspsycholoog en systeemtherapeut over vakantiestress.

„Een vakantie is ontspannend én inspannend tegelijk”, zegt ontwikkelingspsycholoog en systeemtherapeut Steven Pont. Volgens hem zijn de hoge verwachtingen, het intensieve samenzijn én het ontbreken van afleiding de perfecte cocktail voor spanningen.

Het begint al bij de voorbereidingen, die behoorlijk stressvol kunnen zijn. Waar ga je heen? Wat ga je doen? En hoe passen alle kleding en spulletjes ooit in die koffer? En dan hebben we het alleen nog maar over de praktische voorbereidingen. Je moet ook je werk netjes afronden en overdragen. Het is niet voor niets dat het aantal burn-outs toeneemt.

Daarnaast spelen hooggespannen verwachtingen ook een rol. „De romantische gedachte dat vakantie alleen maar leuk en ontspannend is, klopt niet”, zegt Pont. „Je bent 24 uur per dag bij elkaar, zonder de gebruikelijke ontsnappingsroutes van werk, sport of sociale verplichtingen. De loep komt vol op je relatie te liggen.” Niet voor niets ziet hij dat het aantal scheidingsaanvragen vaak toeneemt ná de zomervakantie. „Na drie weken denk je: ‘Harry is het gewoon niet’.”

Vakanties verstoren ons vaste ritme en dat is niet altijd even makkelijk. Waar je normaal even tijd voor jezelf hebt – onderweg naar werk, tijdens het sporten, of gewoon door fysieke afstand – zit je nu ineens voortdurend op elkaars lip. „Zeker binnen gezinnen zie je dan dat kleine haarscheurtjes uitgroeien tot echte breuken”, zegt Pont. Ouders en kinderen botsen sneller, partners raken geïrriteerd, en de stress kan zich op de meest onverwachte momenten ontladen. Bijvoorbeeld door een conflict aan de ontbijttafel.”

Daar komt bij dat de verwachtingen voor een vakantie vaak torenhoog zijn. „We denken: nu moet alles perfect zijn. Het hotel, het weer, de sfeer. Maar vraag iemand naar hun vakantie, en ze vertellen over het vieze appartement, de hitte of dat ze de helft van de dag op zoek waren naar verkoeling.”

Pont omschrijft vakantie als een „brandpunt van verlangens en emoties”. „Alles wat normaal verwatert in het dagelijks leven, komt nu ineens bovendrijven.” Ruzies ontstaan dan vaak niet uit het niets, omdat er geen ruimte meer is om te ontsnappen aan elkaar. Zelfs bij vrienden kan dat uitlopen tot ruzie, zeker als er alcohol in het spel is.

Een bekende uitspraak luidt: als je wilt weten of je bij elkaar past, ga dan drie weken met elkaar op reis. Dat is een grapje waar wel een kern van waarheid in schuilt. „Vakantie vergroot de verschillen uit. De een wil een marktje afstruinen, de ander wil op de camping blijven. Als je dan per se alles samen wilt doen, wordt het een machtsstrijd: wie wint deze middag?”

Volgens Pont is het sleutelwoord: ruimte. Letterlijk én figuurlijk. „Gun elkaar ook op vakantie vrijheid, net als thuis. De een gaat zwemmen, de ander leest een boek. Je hoeft niet elke maaltijd samen te eten of elk uitje synchroon te plannen.”

Dat geldt voor de vakantie met je partner, maar ook voor een reis vrienden of familie. Ook praktische afspraken kunnen helpen. „Spreek af dat je om en om kookt. Of dat de kinderen een deel van de week verantwoordelijk zijn voor het eten. Dat geeft lucht.”

Opvallend veel mensen worden ziek zodra ze met vakantie zijn. Niet gek, zegt Pont. „We dachten vroeger dat lichaam en geest los van elkaar functioneren, maar daar zijn we van teruggekomen. Als je in rust komt, komt er ook ruimte voor signalen die je normaal onderdrukt. Klachten die al sluimerden, komen dan ineens aan het licht.”

Kortom: vakantie is niet alleen een periode van ontspanning, maar ook een moment van confrontatie: met jezelf, met anderen, met je verwachtingen. Stel je verwachtingen bij, geef elkaar de ruimte. Alleen zo kun je echt optimaal genieten van je vakantie.

Het liefst haal je alles uit je vakantie en kom je zo ontspannen mogelijk thuis. Hoe doe je dat het beste?

Waarom is vliegen naar je vakantiebestemming vaak goedkoper dan de trein nemen?

Vakantie in eigen land? Zo haal je het maximale uit je staycation en bespaar je tegelijk geld