Woningcrisis vraagt om harde keuzes: 'Schrap hypotheekrenteaftrek, stop met zigzag-politiek'

De vier deskundigen zien graag dat de hypotheekrenteaftrek wordt afgebouwd in een periode van 15 jaar. "Begin bij de woningen met de hoogste WOZ-waarde", schrijven de vier, onder wie Peter Boelhouwer, hoogleraar Huisvestingssystemen aan de TU Delft.

Het geld dat hiermee in de schatkist van het Rijk blijft, kan gebruikt worden voor investeringen in de bouw van nieuwe woningen en infrastructuur.

Want dat er huizen bij moeten, is volgens de experts glashelder. Vorig jaar ging het om zo'n 400.000 woningen. Om zeker te zijn dat er straks wel voldoende huizen zijn, moeten de komende vijftien jaar 1,8 miljoen woningen worden gebouwd.

Prof. dr. Peter Boelhouwer (hoogleraar Huisvestingssystemen TU Delft)

Prof. dr. Jan Rouwendal (hoogleraar Real Estate Economics VU)

Drs. Desiree Uitzetter (Expert Gebiedsontwikkeling, toezichthouder, oud-voorzitter NEPROM)

Prof. mr. Friso de Zeeuw (adviseur gebiedsontwikkeling en emeritus hoogleraar Gebiedsontwikkeling TU Delft)

Deze huizen moeten, als het aan de experts ligt, voor een groot deel op zogenoemde uitleglocaties komen. Dit zijn nieuwe woonwijken naast de stad. Daarnaast moet ook in (grote) steden zelf worden gebouwd. De overige vraag naar woningen kan opgelost worden door het buurtje of straatje erbij bouwen in kleinere woongebieden.

Minder richten op starters

Daarbij moeten de woonvoorkeuren van huishoudens centraler komen te staan. "De woningbouwprogrammering dient zich minder te richten op starters en vooral op alle doorstroomketens."

In het 'recept voor een aanpak' worden nog meer ingrediënten genoemd. Koerstvastheid is een van de aanbevelingen, want daar blinkt Nederland volgens de deskundigen niet in uit. "Een sprekend voorbeeld vormt de omgang met de private huursector. Eerst 'kopen om te verhuren' stimuleren en daarna investeerders in huurwoningen ingrijpend inperken en het leven zuur maken."

"Ook onverhoeds huurbevriezing afkondigen en daarna weer intrekken, getuigt van extreme, kortzichtige, zigzag-politiek", vervolgen ze. Het doen van ongeloofwaardige politieke beloften, zeker nu de Tweede Kamerverkiezingen eraan komen, stuit ze daarom ook tegen het zere been. "Veel van de huidige voorstellen van politieke partijen zijn weinig realistisch."

Eenduidige regels, lagere kosten

Het maken van eenduidige en duidelijke regels zou een goed voorstel zijn, bepleiten de vier. "Eenduidigheid over bijvoorbeeld landelijke bouwtechnische voorschriften leidt tot lagere kosten, bevordert industrialisering en verhoogt de snelheid."

Door bouwprocedures eenvoudiger te maken, moet het optoppen, uitplinten en splitsen van bestaande woningen gemakkelijker worden. Ook moet bijvoorbeeld woningdelen, hospita-verhuur en de bouw van tijdelijke woningen een minder grote opgave worden.

Voor huurwoningen blijft ook ruimte. De koppeling tussen huur- en armoedebeleid moet echter losgelaten worden, bepleiten de vier. "Armoedebestrijding dient primair via inkomensbeleid en toeslagen aangepakt te worden."

Daarnaast dienen huurwoningen ook interessant blijven voor beleggers. "Het uitgangspunt hierbij is dat er een redelijk verband bestaat tussen het rendement van de belegging enerzijds en de huuropbrengst en waardevermeerdering anderzijds."

Rol gemeenten en het Rijk

De experts pleiten ook voor een actieve rol van gemeenten. Bijvoorbeeld op het gebied van grondbeleid, zodat speculatie tegengegaan wordt. Dit betekent overigens niet dat het Rijk stil kan blijven zitten. De Nederlandse overheid moet, in het kort, zorgen voor overkoepelend beleid en geld.

"Breid het Nationaal Fonds Betaalbare Koopwoningen de komende tien jaar geleidelijk uit tot 1 miljard euro", luidt een van de adviezen. Met dat fonds kunnen ontwikkelaars nieuwbouwwoningen onder de marktprijs verkopen, bijvoorbeeld aan starters.

"Daarnaast is het duidelijk dat voor substantiële reductie van de stikstofdepositie extra budget en nadere maatregelen onontkoombaar zijn." Met de geleidelijke afschaffing van de hypotheekrenteaftrek komt er dus wel geld vrij.

Impopulaire maatregelen

Het moge duidelijk zijn dat de vier deskundigen graag zien dat politici ook impopulaire maatregelen durven te nemen, omdat een woning nou eenmaal duur is. "De bouwkosten zijn gestegen en de kwaliteitseisen aan woningen en aan de woonomgeving blijven toenemen. Verduurzaming, circulair bouwen en klimaatadaptatie: het is allemaal belangrijk, maar er hangt wel een prijskaartje aan."

"Die kosten moeten hoe dan ook betaald worden. Geen verkiezingsprogramma kan daar wat aan veranderen. Hiervoor onrealistische voorstellen doen, leidt bovendien tot een afnemend vertrouwen in de politiek", aldus de vier.

Niet iedereen kan wonen in de plaats waar ze willen wonen: