Vloek of zegen? Trumps aanval op de Fed kan twee kanten op voor Nederland

De Federal Reserve, de centrale bank van de Verenigde Staten, bepaalt onder meer de rentestand, die bijvoorbeeld invloed heeft op hoe duur het voor consumenten is om geld te lenen. Daarmee probeert de organisatie de inflatie in bedwang te houden. Van origine is de Fed een onafhankelijke instelling, maar Trump voerde de druk in de afgelopen maanden flink op.

Trump pleit voor een forse renteverlaging om de Amerikaanse economie te stimuleren, maar de centrale bank ging daar vooralsnog niet in mee. In de afgelopen maanden heeft de Amerikaanse president daarom meerdere keren naar Fed-voorzitter Jerome Powell uitgehaald. Ook ontsloeg hij bestuurder Lisa Cook. Zijn aanvallen dreigen de onafhankelijkheid van de instelling in gevaar te brengen.

2. Wanneer is er sprake van een politieke Fed?

Een politieke centrale bank voert beleid dat meer aansluit bij de heersende politieke wensen, dan bij de eigen onafhankelijke doelstellingen, zeggen economen. De taak van de Fed is tweeledig: het bevorderen van de werkgelegenheid, en het bewaken van stabiele prijzen. Een politiek afhankelijke centrale bank kan haar taak uit het oog verliezen, wat risico's voor de economie met zich meebrengt.

Trump dringt al maanden aan op een renteverlaging, onder meer zodat de regering goedkoper geld kan lenen om in de eigen economie te steken. Maar de Fed liet de rente bij het meest recente rentebesluit in juli ongemoeid. Volgende week woensdag wordt een nieuw rentebesluit verwacht. Fed-voorzitter Powell hintte eerder op een mogelijke renteverlaging.

Volgens Rogier Quaedvlieg, econoom bij ABN Amro, is het lastig vast te stellen in hoeverre er al sprake is van een politieke Fed. De stand van de economie laat het toe dat er voor zowel een renteverlaging, een renteverhoging, als het stabiel laten van de rente gefundeerde argumenten bestaan. "Wel zien we duidelijk dat de aanval op de onafhankelijkheid van de Fed is ingezet", zegt Quaedvlieg over de acties van Trump.

3. Hoe bedreigt Trump de onafhankelijkheid van Fed?

Trump is hard op weg om een meerderheid in het zevenkoppige dagelijks bestuur van de Amerikaanse centrale bank te bemachtigen. Recent heeft hij bestuurder Lisa Cook ontslagen vanwege vermeende hypotheekfraude, waarna zij naar de rechter stapte.

Een Amerikaanse rechter heeft bepaald dat ze mag aanblijven zolang ze de pogingen van de president om haar te ontslaan aanvecht. Haar vertrek zou de weg vrijmaken voor Trump om een opvolger te kiezen. In dat geval zijn vier van de zeven leden door hem benoemd.

Daar komt nog bovenop dat de termijn van Fed-voorzitter Powell in mei volgend jaar afloopt. Trump ziet Powell liever vandaag dan morgen vertrekken. Afgelopen weekend heeft de president drie mogelijke opvolgers voorgedragen. Eerder benadrukte hij al een opvolger te kiezen die achter zijn ideeën staat.

Het rentecomité van de Fed, dat de rente bepaalt, bestaat uit het dagelijks bestuur plus vijf regionale centrale bankiers. Trump krijgt bij een meerderheid in het dagelijks bestuur dus niet gegarandeerd zijn zin.

4. Als Trump zijn gewenste renteverlaging krijgt, welke gevolgen heeft dat voor de VS?

Een renteverlaging kan onder meer leiden tot oplopende inflatie. Trump wil de huidige beleidsrente op 4,25 procent tot 4,5 procent flink verlagen. In dat geval wordt geld lenen goedkoper, en sparen minder aantrekkelijk, wat het uitgeven van geld stimuleert. Die toegenomen vraag zal het prijsniveau opdrijven, terwijl de VS al rekening houdt met een stijgende inflatie door Trumps importheffingen.

"Als de Fed bij groeiende inflatie geen actie durft te ondernemen vanwege politieke druk, kan een situatie zoals in Turkije ontstaan," zegt Carsten Brzeski, hoofdeconoom van ING in Duitsland. De inflatie kwam vorige maand in Turkije op jaarbasis uit op 33 procent, zo bleek vorige week woensdag uit officiële cijfers.

Ook kan Trumps gewenste renteverlaging het land minder aantrekkelijk maken voor investeerders, omdat ze hun vertrouwen kunnen verliezen. Hogere inflatie leidt tot een verzwakking van de Amerikaanse dollar, terwijl investeerders baat hebben bij een stabiele munt. "Decennia van opgebouwd vertrouwen in instituties wordt hiermee kapot gemaakt," zegt Brzeski.

5. Welke gevolgen kan dat voor Nederland hebben?

Trumps aanval op de onafhankelijkheid van de Fed, kan ook Nederland raken. Dit kan de beurzen verzwakken en de export naar de VS belemmeren. Met hogere Amerikaanse inflatie wordt de euro sterker ten opzicht van de dollar, waardoor Nederlandse producten duurder worden in de VS.

Maar de gevolgen hoeven niet alleen maar slecht uit te pakken, meent Brzeski. "Wanneer investeerders uit de VS vertrekken, is het de vraag waar ze naartoe gaan." Europa kan volgens hem "het stralende alternatief" zijn, wat leidt tot meer kapitaalstromen, nieuwe banen, meer investeringen en mogelijk stijgende beurzen.

6. Hoe groot is de kans dat de Fed daadwerkelijk zijn onafhankelijkheid verliest?

"Als dat gebeurt, is het een rampzalig scenario, maar de kans is klein", zegt ABN-econoom Quaedvlieg. Een belangrijk moment is volgens hem in februari volgend jaar, wanneer de vier regionale leden van het rentecomité rouleren. Ook is het van belang hoe de zaak rond Cook afloopt.

Hoewel zeer ongebruikelijk, kan Powell na afloop van zijn termijn zijn plek in het Fed-bestuur behouden. Zo voorkomt hij dat Trump iemand kan aanwijzen. "Het is mogelijk dat Powell hiervoor kiest als de Fed op dat moment zwaar onder druk staat," denkt Quaedvlieg.

Brzeski, die ook erkent dat het mis kan lopen, ziet dat het meestal toch de andere kant op valt. "Het is niet een gegeven dat een door Trump benoemde voorzitter altijd naar de pijpen van Trump danst. Powell was in 2017 ten slotte ook een benoeming van Trump."

In de video hieronder is meer te zien over de Amerikaanse schuldenberg: