Trump strooit één dag voor deadline met nieuwe heffingen: 'Dit hebben we nooit eerder gezien'

Vanaf morgen krijgt de wereldhandel te maken met een nieuwe orde. Landen zonder handelsdeal met de VS worden per 1 augustus geconfronteerd met nieuwe, hogere handelstarieven op de producten en grondstoffen die zij exporteren naar dat land.

Maar ook bij landen waarmee de VS wél een deal heeft gesloten, ontbreken details, zijn vage investeringsbeloftes gedaan, of gelden last minute uitzonderingen. Het gevolg: verwarring bij bedrijven en investeerders, en bovenal grote economische onzekerheid.

Dagelijks dreigen

Volgens de Amerikaanse president Trump breekt morgen 'de gouden eeuw' aan voor de VS en zullen importheffingen zijn land weer 'groot en rijk' maken. "1 augustus, een geweldige dag voor Amerika", berichtte hij de afgelopen dagen meermaals op zijn eigen sociale medium Truth Social.

Daar plaatst hij ook aan de lopende band dreigementen aan landen die geen nieuwe deal hebben gesloten. Dat is volgens hem nodig omdat de VS handelstekorten heeft met die landen, waardoor de VS 'uitgebuit' zou worden. Trump heeft daarom wereldwijd heffingen aangekondigd die uiteen lopen van 15 tot 50 procent.

Die dreigementen hebben al geleid tot nieuwe handelsovereenkomsten. Onder meer met het VK, Vietnam, Indonesië, Japan en vlak voor de deadline ook Zuid-Korea.

Zondag werd na maanden praten bovendien een akkoord gesloten met handelsblok de EU. Hierdoor hebben ook veel Nederlandse exporteurs voortaan te maken met tarieven van 15 procent. Voor staal- en aluminiumexporteurs geldt zelfs een tarief van 50 procent.

Wat het handelsakkoord voor Europa en Nederland betekent, zie je in deze video:

Belangrijke Amerikaanse handelspartners zonder overeenkomst zijn Canada, Mexico, Australië en India. Om dat laatste land verder onder druk te zetten, kondigde Trump gisteren een standaardheffing van 25 procent aan. Dit samen met een extra 'boete' omdat het land 'de grootste afnemer is van energie van Rusland, samen met China'. Over hoe die boete eruit ziet, meldde hij verder niets.

"Welke deal nog met welk land wordt gesloten voor morgen, is echt koffiedik kijken", zegt Steven Brakman, hoogleraar internationale economie, tegen RTL Z. "Met Trump weet je het toch nooit. Wat hij doet, druist in tegen alle principes waarop de wereldhandel drijft."

Dat de internationale handel momenteel gedicteerd wordt door één land, waarvan de leider erg impulsief handelt, is volgens Brakman zeer uitzonderlijk. Eenzijdig dicteren is volgens hem eigenlijk niet meer voorgekomen sinds de Smoot-Hawley Tariff Act in 1930. Dat was een Amerikaanse wet die ook een harde wereldwijde handelsoorlog inluidde, en die destijds de Grote Depressie verder verdiepte.

'Nooit eerder gezien op deze schaal'

Brakman: "De internationale handel functioneert al decennia omdat landen zich ondergeschikt maken aan een systeem van regels, omdat ze weten dat zo iedereen ervan profiteert. Nu hebben we een economische grootmacht die zich er niet aan houdt. Dit hebben we nooit eerder gezien op deze schaal en met zoveel impact. Het is nieuw en onvoorspelbaar."

Het Amerikaanse hof van beroep oordeelt later vandaag of de importheffingen van president Trump wel rechtsgeldig zijn. Een lagere handelsrechtbank oordeelde eerder van niet.

"De wetten waarop deze importheffingen vaak gebaseerd zijn, zijn hier niet voor gemaakt", zegt jurist en Amerika-kenner Kenneth Manusama. "Er is geen voor reden, er is geen noodtoestand."

Toch zal economische onzekerheid nog zeker maanden voortduren, zegt Manusama. Zelfs als het hof van beroep de heffingen als onrechtmatig beschouwt, wordt de zaak vermoedelijk doorgeschoven naar het Amerikaanse hooggerechtshof.

Ook met Brazilië ligt Trump op ramkoers. Dat land wordt nog zwaarder aangepakt met een heffing van 50 procent op Braziliaanse producten per 6 augustus. Tot dusver gold een tarief van 10 procent.

Al gelden wel een aantal vrijstellingen. Een aantal belangrijke exportproducten van Brazilië naar de VS, zoals passagiersvliegtuigen, energieproducten, houtpulp en sinaasappelsap, zijn uitgesloten van de torenhoge heffingen.

Persoonlijke strijd

Dat Brazilië nieuwe, hoge heffingen krijgt opgelegd, is gezien de handelsbalans opvallend. De VS heeft namelijk een handelsoverschot met Brazilië. Maar bij dit land speelt een andere kwestie mee. Trump noemt het proces tegen zijn rechtse bondgenoot en oud-president van Brazilië Bolsonaro, die terechtstaat voor een poging tot een staatsgreep, een 'heksenjacht'.

Trump gebruikt hier dus zijn (economische) macht voor een persoonlijke, politieke strijd die hij voert. De heffingen worden namelijk aangevuld met sancties voor een rechter van het Braziliaanse Hooggerechtshof die de strafzaak tegen Bolsonaro behandelt. Dit alles tegen het zere been van de huidige, linkse president Lula da Silva, die zegt niet bang te zijn van Trump en zegt dat Brazilië 'zal onderhandelen als een soeverein land'.

Trump kwam kort voor de deadline met nog een verrassing. Hij schokte de metaalsector ruim drie weken geleden met de aankondiging van een invoerheffing van 50 procent op koper. Dat is een metaal dat veel wordt gebruikt in de elektriciteitssector, de bouw en industriële productie. De belangrijkste exporteurs zijn Chili, Peru en Indonesië.

Gisteren maakt de Amerikaanse president plots bekend dat dit hoogtarief alleen geldt voor koperen buizen en bedrading. Voor geraffineerd koper en koperproducten zoals ertsen en concentraat, veruit de meest verhandelde categorieën, geldt een uitzondering. Als reactie op deze wending crashte de koperprijs in de VS. Ook zitten handelaren met buitengewoon grote voorraden in hun maag.

Nog geen deal met China

Ondertussen is de VS ook nog in onderhandeling met China. Nadat Trump dit voorjaar de knuppel in het hoenderhok gooide met torenhoge heffingen voor China, vuurden de twee grootmachten de afgelopen maanden historisch hoge tarieven op elkaar af. Die tarieven werden afgezwakt tot in ieder geval 12 augustus, maar van een handelsovereenkomst is nog altijd geen sprake.

Alle onzekerheid en verwarring rond de langdurige uitrol van Trumps nieuwe handelsbeleid drukken voorlopig investeringen van bedrijven en dempen de economische groei.

"Sinds Trump aan het roer staat is de Wereldhandelsorganisatie betrekkelijk machteloos", zegt econoom Brakman. "Hij speelt landen tegen elkaar uit: het ene land wordt gestraft, en het andere land niet. Het is een strategisch handelsspel met onvoorspelbare uitkomsten, en ook hele slechte uituitkomsten."