Wat de stemgedragingen van het Eurovisiesongfestival u kunnen leren over de Europese politiek

Er ontstonden patronen die wezen op uiteenlopende factoren, van geopolitieke en culturele verwantschappen tot de simpele liefde voor een goed liedje.

De verschillende regionale blokken in Europa die aan de verkiezingsstrijd deelnemen (Noord-Europa, voormalig Joegoslavië, voormalige USSR, Baltische landen) tonen zich over het algemeen solidair met elkaar. Ze wijzen het merendeel van hun punten toe aan de blokken in hun eigen blok.

Noorwegen, Finland, Denemarken en IJsland zijn goed voor meer dan een vijfde van de punten die Zweden sinds de eerste deelname in 1958 heeft behaald.

Hoewel de blokken duidelijke patronen vertonen, suggereren de discrepanties dat er ook andere factoren een rol spelen.

Er zijn nog steeds politieke spanningen op de Balkan, bijvoorbeeld, "maar de culturele connecties lijken de politieke verdeeldheid te overheersen", vertelde Dean Vuletic, auteur van Postwar Europe and the Eurovision Song Contest (2019), aan AFP.

"Ik denk dat dat komt omdat deze landen een gedeelde muziekindustrie hebben."

Aan de andere kant vallen sommige landen op door het zeer lage aantal uitgewisseld punten.

Azerbeidzjan en Armenië, die twee oorlogen in Karabach hebben uitgevochten, hebben slechts één punt geruild: in 2009 door Armenië aan het buurland.

Stemgedrag laat ook duidelijke koppelingen zien tussen landen die structureel hoger dan gemiddeld op elkaar stemmen.

Opvallende voorbeelden hiervan zijn Cyprus en Griekenland, die elkaar sinds 1981 tussen de acht (toen het maximum 12 was, tot 2015) en de 18 (toen het 24 was, sinds 2016) meer geven dan wat ze gemiddeld krijgen.

Roemenië en Moldavië zijn een ander wederzijds paar. Sinds 2005 gaven ze elkaar tussen de negen en twaalf punten meer dan het gemiddelde.

Omdat het om buurlanden gaat, helpt de geografie dit terugkerende gedrag te verklaren, net als de taal, maar ook de vertrouwdheid met de artiesten.

"Ze vermengen zich veelvuldig", vertelde Nicholas Charron van de Universiteit van Göteborg aan AFP.

"Er wordt over de grenzen heen zoveel samengewerkt op het gebied van songwriting en choreografie, en met de professionals die in deze landen hebben gewerkt."

Aan de andere kant zijn er ook voorbeelden van eenrichtingsverkeer: een land geeft hogere punten dan gemiddeld aan een ander land dat daar niet op reageert.

Een voorbeeld hiervan is Frankrijk, het land dat meer punten aan Israël heeft toegekend dan enig ander land.

En zodra het publiek zijn zegje heeft gedaan, overstemt de partij Portugal: het gemiddelde aantal toegekende punten stijgt van drie naar negen, zonder dat daar wederkerigheid tegenover staat.

Sinds 1997 wordt de stemming op het Eurovisie Songfestival verdeeld tussen jury's en publiek in elk land.

Vanaf die datum tot en met 2012 stemde Duitsland opvallend veel meer voor Turkije, met een gemiddelde van 10 punten, terwijl het land er daarvoor ongeveer 1,4 had. Van een dergelijke kameraadschap met Turkije was echter geen sprake.

Arbeidswetten en demografie kunnen een verklaring vormen voor dit fenomeen: vanaf 1961 kwamen ongeveer driekwart miljoen Turken naar Duitsland om werk te zoeken in het kader van een gastarbeidersovereenkomst. Hierdoor ontstond in de loop der tijd een grote diaspora.

De diaspora-stemming lijkt, zodra het publiek inspraak had in de stemming, ook een rol te spelen in de eenzijdige stemming in Frankrijk.

"Ik denk dat er veel Portugezen in Frankrijk wonen die voor hun eigen land stemmen, terwijl er vrijwel geen Fransen zijn die het iets kan schelen of vanuit Portugal stemmen", aldus Charron.

Wat de relatie van Frankrijk met Israël betreft, "is dit inderdaad te verklaren doordat Frankrijk de grootste Joodse gemeenschap van Europa heeft", aldus Florent Parmentier van de Sciences Po-universiteit in Parijs.

Brandende gebeurtenissen kunnen in een beperkt aantal jaren invloed hebben op de stemming.

In 2022 bijvoorbeeld, het jaar dat Russische tanks Oekraïne binnenreden, was er een enorme stijging in de stemmen voor Kiev, dat de wedstrijd won.

En de publieke opinie gaf de doorslag.

Van 28 van de 39 landen kende het publiek Oekraïne het maximale aantal punten toe, terwijl slechts vijf jury's dat deden. Met 439 van de 468 mogelijke punten had geen enkel land ooit zoveel punten van het publiek gekregen.

Zo'n verrassende overwinning zou een voorbeeld kunnen zijn van 'volatiele' factoren die van invloed zijn, vertelde Farid Toubal van de Universiteit Paris Dauphine aan AFP.

"De komst van een dictator of een nationalist aan de macht verandert de dynamiek met betrekking tot de partners van dat land op het Eurovisie Songfestival."