Het gapende gat in de sociale zekerheid is een schande voor het land dat symbool staat voor het communisme: 20% van de werknemers draagt ​​niet bij aan het publieke pensioenstelsel.

Sociale zekerheid is een ernstig probleem in een wereldmacht die gekenmerkt wordt door een aanzienlijke staatsaanwezigheid in bijna elk aspect van de economie. Ondanks vele markthervormingen in de afgelopen halve eeuw is de Volksrepubliek China sinds 1949 een communistische economie, met de Communistische Partij van China als enige aan het bewind . Binnen deze economische orde – die van centrale planning – en het belang dat dit dogma hecht aan de publieke sector, kunnen de omvang van de informele economie in het land en een van de meest directe gevolgen daarvan, de kloof in socialezekerheidsbijdragen, verrassend zijn. Deze kloof is zo zorgwekkend geworden dat Peking actie is gaan ondernemen.

Vanaf 1 september kunnen Chinese bedrijven en hun werknemers niet langer ontkomen aan het betalen van socialezekerheidsbijdragen . Op papier waren socialezekerheidsbijdragen al sinds eind jaren negentig verplicht. De handhaving was echter eerder zwak en lagere rechtbanken lieten bedrijven en werknemers vaak onderling overeenkomen om geen bijdragen te betalen. Vanaf nu worden deze vrijstellingen als ongeldig beschouwd.

Het Chinese Hooggerechtshof heeft onlangs een baanbrekende juridische interpretatie gegeven waarin is vastgelegd dat elke overeenkomst tussen werkgevers en werknemers om socialezekerheidsbijdragen kwijt te schelden vanaf 1 september 2025 juridisch ongeldig is. Bovendien kunnen werknemers bij beëindiging van hun dienstverband een schadevergoeding eisen als de werkgever de socialezekerheidsbijdragen niet heeft betaald.

Deze maatregel zal een groot aantal werknemers en bedrijven treffen. Analisten van Capital Economics schatten dat ongeveer 480 miljoen werknemers socialezekerheidsbijdragen moeten betalen . In de praktijk draagt ​​echter ongeveer 20% van hen niet bij aan het openbare pensioenstelsel, en voor andere categorieën binnen de sociale zekerheid (werkloosheids-, ziekte- of zwangerschapsbijdragen) ligt dit percentage nog hoger.

Het hof presenteerde zijn uitspraak als een bescherming van de rechten van werknemers en erkende de risico's niet expliciet. De uitspraak "beschermt effectief de fundamentele rechten van burgers, zoals het recht op sociale zekerheid, spreidt de beroepsrisico's voor werkgevers en pakt actief het probleem van de vergrijzing aan", aldus het hof.

Meer dan 20 miljoen werknemers zullen de komende tien jaar elk jaar met pensioen gaan, en een historisch laag geboortecijfer betekent dat minder mensen de arbeidsmarkt betreden om bijdragen te leveren aan de pensioenuitkeringen. Een studie uit 2019 van de Chinese Academie voor Sociale Wetenschappen voorspelt dat het belangrijkste staatspensioenfonds , dat werkt volgens een omslagmodel, in 2035 geen geld meer zal hebben. Peking kan pensioenuitkeringen doen met staatsgeld, maar de situatie baart de autoriteiten zorgen.

In China omvat de sociale zekerheid pensioenen, medische zorg, werkloosheidsuitkeringen, arbeidsongevallenverzekeringen en vruchtbaarheidsuitkeringen. De hoogste bijdragen zijn voor pensioenen en medische zorg, waarbij werkgevers doorgaans respectievelijk 16% en 8% van het referentiesalaris van een werknemer bijdragen . De exacte bedragen variëren afhankelijk van de lokale overheidsvoorschriften, leggen economen Michelle Lam en Wei Yao uit in een rapport van Société Générale (SG).

Beide analisten leggen echter uit dat deze betalingen niet strikt worden gehandhaafd , vooral niet bij het midden- en kleinbedrijf: "Het is niet ongebruikelijk dat werkgevers en werknemers afspreken om de werkgeversbijdragen voor de sociale zekerheid kwijt te schelden vanwege de hoge lasten voor werkgevers of omdat werknemers liever een hoger salaris ontvangen." Sterker nog, voegen ze toe vanuit SG, de socialezekerheidsbijdragen van Chinese bedrijven zijn relatief hoog in vergelijking met OESO-landen. Om dit te bewijzen: slechts 379 miljoen mensen namen deel aan het werknemerspensioen (exclusief gepensioneerden), vergeleken met een totaal van 734 miljoen werknemers (ongeveer 50%), aldus het rapport van de Franse bank.

De werkelijke bijdragen van bedrijven liggen doorgaans lager dan de vereiste tarieven. Volgens het Witboek Sociale Zekerheid voor Chinese Ondernemingen uit 2024 voldeed minder dan 30% van de onderzochte bedrijven vorig jaar volledig aan de regels voor socialezekerheidsbijdragen, gebaseerd op recente lonen in plaats van bijvoorbeeld het minimumloon.

Een van de grootste uitdagingen voor het verhogen van de deelname aan pensioenbijdragen is de toename van flexibele werkgelegenheid , die inmiddels de 200 miljoen werknemers (30% van de totale werkgelegenheid) heeft overschreden. Het gaat hierbij om bezorgers, taxichauffeurs en kleine, door particulieren gerunde bedrijven. Er bestaat een soort pensioenregeling voor de flexibele beroepsbevolking, waarbij de bijdragen ook flexibeler zijn. Veel werknemers zijn echter niet geïnteresseerd in deelname, omdat ze een deel van hun inkomen zouden moeten reserveren om deze bijdragen te betalen (tegen een tarief van 20%).

Als Peking voluit gaat voor deze nieuwe regeling, zullen de gevolgen voor de economie duidelijk zijn . "Dit zal de weg vrijmaken voor hogere betalingen op de middellange termijn, maar het risico bestaat dat er op korte termijn een vraagschok ontstaat", voorspelt Julian Evans-Pritchard, hoofdeconoom China bij Capital Economics. Op basis van de beschikbare ratio's en gegevens over de bijdragen aan elke regeling in 2024, schat het Britse analistenbureau dat een nalevingspercentage van 100% extra kosten voor werknemers en bedrijven met zich meebrengt van 2,9% van het jaarlijkse bbp .

In de praktijk, zo wijst Evans-Pritchard erop, zal het effect waarschijnlijk kleiner zijn om twee redenen. Ten eerste, legt ze uit, werken werknemers die momenteel niet bijdragen aan de regelingen meestal voor kleine particuliere bedrijven en verdienen ze waarschijnlijk minder dan de huidige deelnemers. In het extreme geval, waarin iedereen minder dan 60% van het lokale gemiddelde loon verdient en dus de minimumbijdrage betaalt, zouden de extra kosten worden teruggebracht tot slechts 0,7% van het bbp.

Ten tweede is het onwaarschijnlijk dat de naleving 100% zal bereiken . Hoewel bedrijven nu boetes krijgen als ze geen sociale zekerheid betalen, is het onduidelijk hoe streng de handhaving zal zijn. "Sommige bedrijven zijn misschien bereid het risico te nemen in de hoop onopgemerkt te blijven of dat lokale autoriteiten een oogje dichtknijpen. Andere bedrijven kiezen er misschien voor om wel sociale zekerheid te betalen, maar onderrapporteren hun lonen om hun kosten te beperken", analyseert de expert van Capital Economics.

Rekening houdend met dit alles, schat Capital Economics dat de uitspraak van de rechtbank de bijdragen met ongeveer 1-1,5% van het bbp zal verhogen. Volgens hun analyse zal dit de kortetermijnfinanciën van het Chinese socialezekerheidsstelsel versterken, aangezien de uitgaven dit jaar slechts met 0,1% van het bbp zullen stijgen. Het zou de autoriteiten ook wat meer armslag moeten geven om de uitkeringen op de middellange termijn verder uit te breiden.

Hoewel een groter aantal deelnemers leidt tot hogere toekomstige verplichtingen en hogere bijdragen, zou het netto-effect toch positief moeten zijn, vooral omdat sommige nieuwkomers moeite zullen hebben om aan de 15-jarige dienstplicht te voldoen om opgebouwde pensioenrechten te ontvangen. Hoewel de uitspraak vanuit institutioneel perspectief positief is, vertegenwoordigt het een bezuiniging die de economische activiteit op korte termijn zal schaden. Zelfs vóór de wetswijziging leek het erop dat het gunstige momentum van de eerdere bezuinigingen in de tweede helft van het jaar zou verdwijnen. Nu lijkt het waarschijnlijk dat de trend zal omkeren", legt Evans-Pritchard uit. Het meest zorgwekkend , concludeert de analist van Capital, is de impact die dit alles op de arbeidsmarkt zou kunnen hebben: "Er zijn tekenen dat sommige bedrijven zich voorbereiden op stijgende kosten door werknemers te ontslaan."

Analisten van SG zijn het hierover eens. "Als de socialezekerheidswetgeving strikt wordt gehandhaafd, zullen de kosten ongetwijfeld stijgen voor werkgevers die in het verleden geen bijdragen hebben betaald, wat waarschijnlijk zal leiden tot ontslagen of salarisverlagingen om de impact op hun inkomsten te minimaliseren . De impact zal zich waarschijnlijk concentreren op het midden- en kleinbedrijf", schrijven Lam en Yao.

De onderzoeksafdeling van de Franse bank rekent ook mee. In lijn met die van Capital schat de bank dat de maatregel de kosten voor werkgevers en werknemers met ongeveer 1% van het bbp zou kunnen verhogen, ervan uitgaande dat 10% van de Chinese werknemers voorheen niet bijdroeg aan de sociale zekerheid en dit vanaf nu wel zal moeten gaan doen, waarbij in ieder geval een minimumloon als referentie wordt genomen.

"Als de impact significant blijkt te zijn, denken we dat de overheid de implementatiedatum zal uitstellen of versoepelende maatregelen zal nemen om de impact op het midden- en kleinbedrijf te verzachten, zoals het aanbieden van kortingen bij behoud van werkgelegenheid, iets wat tijdens de pandemie ook is gebeurd. Waar het op neerkomt, is dat de overheid de coördinatie van het macro-economische beleid tussen departementen moet versterken om de economie te ondersteunen in een tijd waarin de deflatoire druk al aanzienlijk is. Een nieuwe schok op de arbeidsmarkt is wel het laatste wat beleidsmakers willen zien, dus dit zou een beleidsaanpassing moeten teweegbrengen", concluderen Lam en Yao.

Deze zorgen waren voelbaar op sociale media . In een video met meer dan 30.000 views op het lokale sociale netwerk Weibo, een soort Chinese X (voorheen Twitter), kondigde een restauranteigenaar aan dat hij van plan was te sluiten zodra de nieuwe regels van kracht werden, omdat hij het zich niet kon veroorloven om te betalen. Een populaire Weibo-post van gebruiker Awuxiaoxie luidde: "Deze maatregel dwingt werkgevers simpelweg om geld in te houden op de salarissen van werknemers om verplichte betalingen te doen."

Veel werknemers hebben hun wens uitgesproken om in de toekomst een hoger salaris te ontvangen in plaats van een onzeker pensioen. "Het geld dat ik nu betaal, gaat naar ouderen, maar als niemand kinderen heeft, wie betaalt dan de sociale zekerheid om mij te onderhouden?" vraagt ​​een andere Weibo-gebruiker. "Als de bijdragen nu worden verlaagd, stoppen de pensioenen. En als het bedrijf failliet gaat en ik een tijdje geen baan kan vinden... word ik gedwongen om van het ene gat in het andere te springen," schrijft een andere gebruiker.