Europa, een financiële macht

De recente spanningen hebben het debat over de bewegingsruimte van Europa aangewakkerd. De wisselvalligheid van de handelsbesprekingen met de Verenigde Staten, de aanpak van een China dat in rap tempo is veranderd van een belangrijke afzetmarkt voor onze producten in een machtige industriële rivaal, de extra kosten die we moeten maken voor defensie, en de gevolgen van een zorgwekkende demografie voor de duurzaamheid van een welvaartsstaat die als emblematisch wordt beschouwd, zijn enkele van de cruciale kwesties op de Europese agenda.

Gezien al deze problemen wordt een deel van het potentieel van het Oude Continent, dat niet altijd volledig benut is, gewaardeerd. Het Letta-rapport herinnerde ons eraan hoe de "interne Europese markt" verre van volledig operationeel was, met schattingen van de operationele kosten van intra-Europese handel die de cijfers voor de gevreesde tarieven van andere landen overtroffen. Het is uitsluitend aan Europeanen om deze potentiële voordelen, die nog niet gerealiseerd zijn, te realiseren.

Maar er is nog een andere, minder bekende Europese kracht: het potentieel voor besparingen die onvoldoende worden gewaardeerd of vertaald in investeringen die ons concurrentievermogen verbeteren. Deze gegevens worden al jaren weerspiegeld in de External Sector Reports van het IMF. De prognoses voor externe overschotten, die zich vertalen in financieringscapaciteit, zijn voor de eurozone in 2023 en 2024 hoger dan voor enig ander land of regio ter wereld, inclusief China of Japan.

Volgens de laatste editie (2024) van die IMF-publicatie zou het geschatte Europese "spaaroverschot" voor dat jaar $ 384 miljard bedragen (boven de $ 363 miljard van China), een bedrag dat 2,3% van het Europese bbp vertegenwoordigt (vergeleken met 1,9% voor China). Als het duidelijk lijkt welk voordeel China, Japan en Korea hebben behaald met hun overschotposities en de daarmee gepaard gaande ruimte voor verbetering van hun binnenlandse en internationale positie, waarom lijken wij Europeanen dan niet minstens een vergelijkbaar bedrag te winnen?

Wij Europeanen hebben een onbenut besparingspotentieel.

De vraag die het meest nadrukkelijk gesteld moet worden, is daarom wat Europa met deze enorme financiële capaciteit doet, en of het zijn effectiviteit en prestaties kan verbeteren. Wanneer we het hebben over de achterstand van Europa op het gebied van productiviteit en innovatie, en een beroep doen op de voorstellen die gesystematiseerd zijn door het beroemde Draghi-rapport, en hoe deze aan te pakken, moet de kracht van deze Europese financiële positie explicieter naar voren komen. Het is waar dat de Europese Commissie nu een meer omvattende spaar- en investeringsunie wil activeren, hoewel de praktische implementatie ervan onderhevig is aan onzekerheden en risico's die voortvloeien uit twee al lang bestaande kenmerken van de EU-dynamiek: enerzijds de terughoudendheid van lidstaten om op dit gebied vooruitgang te boeken, en anderzijds regelgevingsformuleringen die resulteren in meer (zelfzuchtige) regelgeving die uiteindelijk uitholt of vastlegt wat een vruchtbare en krachtige benutting van een Europese kracht zou kunnen zijn, een kaart die het dwaas zou zijn om niet met veel meer intelligentie en wendbaarheid te spelen.