Vilma Fuentes: Het geheugen van aroma's
L
Steden hebben, net als bloemen en fruit, hun eigen geur. De geur die uit Mexico-Stad komt, verschilt van het aroma dat uit Parijs of Londen komt. Soms, wanneer een reiziger ver van zijn land de geur van zijn geboorteplaats inademt via een stuk fruit of een kop warme chocolademelk, kan het gebeuren dat hij ineens oude, vergeten beelden uit zijn kindertijd ziet opduiken. Het oproepen van een geur is onvrijwillig; Het is dus zinloos om te proberen momenten uit het verleden weer tot leven te wekken door vrijwillig de geur van een mango of een roos in te ademen. De herinnering aan geuren verschilt van andere herinneringen die bestaan uit woorden, geluiden, beelden of fysieke sensaties. Misschien kwetsbaarder, maar misschien ook krachtiger.
Enkele jaren geleden zei de zoon van de beeldhouwer Lourdes Álvarez, destijds een tiener, tegen mij. Hij was net in Parijs aangekomen en inhaleerde met al zijn kracht de lucht, alsof hij de stad met zijn neus kon proeven: Ah! Het ruikt naar Parijs
. Ik keek hem verbaasd aan. De jongen bleef volhouden: Het ruikt naar Parijs, het is dezelfde geur als vroeger, toen ik hier twee jaar geleden woonde
. Terwijl ik in de Franse hoofdstad was, merkte ik niets van de geur die ervan uitging en mijn neus binnendrong. Ik zou terug moeten keren naar Mexico en de geuren ervan moeten inademen, de geurige geur opzuigen, om bij terugkeer in Parijs de geuren van de Franse hoofdstad te herkennen.
Je hoeft niet terug te keren naar een stad om de geuren ervan te ruiken en je te herinneren wat je daar hebt meegemaakt; Soms is alleen al het ruiken aan een geur in een stad genoeg om vergeten ervaringen weer tot leven te brengen en de herinneringen die daar begraven liggen, weer tot leven te brengen.
Wanneer er niets meer overblijft van een oud verleden, na de dood van wezens, na de vernietiging van dingen, alleen, kwetsbaarder maar levendiger, immaterieel, hardnekkiger, trouwer, dan blijven de geur en de smaak nog lang bestaan, als zielen die zich herinneren, wachten, hopen, op de ruïne van al het andere, zonder te aarzelen, op de kleine, bijna ongrijpbare druppel, het immense bouwwerk van de herinnering dragen
, schrijft Marcel Proust in een van de meesterlijke bladzijden van Op zoek naar de verloren tijd, de naam die zijn vertaler Pedro Salinas in het Spaans gaf aan het werk met de door de auteur getitelde titel: À la recherche du temps perdu . Proust moet gespeeld hebben met de dubbele betekenis van à la recherche
, wat zowel op zoek naar
als onderzoeken
betekent. Een nieuwsgierige en aandachtige lezer van Prousts werk zal de literaire en existentiële zoektocht van de auteur naar tijd waarderen, evenals zijn wetenschappelijke onderzoek naar geheugen en tijd. Proust beschrijft het fenomeen van evocatie aan de hand van de geur van een madeleine. Hij loopt daarmee vooruit op wetenschappelijk onderzoek naar reukgeheugen.
De suggestieve kracht van geuren is essentieel voor het geheugen. Terwijl de menselijke neus misschien wel een biljoen verschillende geuren kan waarnemen, kan ons reukgeheugen er slechts een paar duizend onthouden. Maar vooral geuren die met herinneringen te maken hebben, hebben een sterk herinnerend effect. Het reukgeheugen is zowel verbluffend als krachtig. In tegenstelling tot andere sensorische gebieden in de hersenen, zit de reukcortex vol met gebieden die betrokken zijn bij emoties en geheugen. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat herinneringen die door geur worden opgeroepen emotioneler, levendiger en duurzamer zijn dan herinneringen die met andere zintuigen worden geassocieerd.
De verbanden tussen geuren en herinneringen zijn diepgaand en krachtig, en verankerd in de biologie van de hersenen. Geuren hebben de unieke kracht om ons terug in de tijd te voeren, vergeten herinneringen wakker te maken en intense emoties op te roepen.
De volgende keer dat u een bekende geur ruikt en u voelt dat u overmand wordt door nostalgie, neem dan even de tijd om te genieten van de magie van uw reukzin. Reis door de tijd en uit de tijd, naar waar datgene wat van ons en in ons overblijft, voor altijd blijft bestaan.
jornada
