Nieuw rapport concludeert dat pogingen om klimaatverandering te vertragen werken, maar niet snel genoeg

In de tien jaar sinds de ondertekening van het Klimaatakkoord van Parijs , de ruggengraat van internationale klimaatactie, heeft de mensheid indrukwekkende vooruitgang geboekt. Hernieuwbare energie wordt steeds goedkoper en betrouwbaarder, terwijl elektrische voertuigen elk jaar beter worden.

Volgens een rapport dat woensdag is uitgebracht door een coalitie van klimaatgroeperingen, lopen we volgens vrijwel alle belangrijke maatstaven die worden gebruikt om vooruitgang te meten nog steeds achter op wat nodig is om de ergste gevolgen van klimaatverandering af te wenden. En de tijd dringt om het roer om te gooien.

"Alle systemen staan ​​op rood", zei Clea Shumer, onderzoeker bij het World Resources Institute, een van de organisaties die betrokken was bij het rapport, vorige week tijdens een telefoongesprek met verslaggevers. "Er bestaat geen twijfel over dat we grotendeels de juiste dingen doen – we gaan alleen niet snel genoeg."

Het Klimaatakkoord van Parijs heeft als doel de opwarming van de aarde tegen het einde van deze eeuw met meer dan 1,5 graad Celsius boven het pre-industriële niveau te houden. Om de voortgang naar dit doel te meten, bekijkt het rapport de emissies van 45 verschillende sectoren van de wereldeconomie en het milieu, van elektrificatie van gebouwen en het gebruik van steenkool in de energiesector tot de wereldwijde vleesconsumptie.

Het is triest dat geen van de indicatoren die het rapport meet, voldoet aan de eisen om de wereld op koers te houden voor het doel om de opwarming tot 1,5 graad te beperken. Zes van de 45 indicatoren zijn "niet op koers" – er wordt vooruitgang geboekt, maar niet snel genoeg – terwijl bijna 30 "ver van koers" zijn, wat betekent dat de vooruitgang veel te langzaam is. Vijf gaan intussen de "verkeerde kant op", wat betekent dat de situatie verslechtert in plaats van verbetert, en dat er dringend een ommekeer nodig is. (Er zijn onvoldoende gegevens, aldus het rapport, om de overige vijf indicatoren te meten, waaronder de degradatie en het herstel van veengebieden, voedselverspilling en het aandeel nieuwe gebouwen dat CO2-neutraal is.)

Een van de meest consistente indicatoren die van koers afwijkt, aldus experts, was de wereldwijde inspanning om steenkool, een van de grootste veroorzakers van broeikasgasemissies, geleidelijk af te schaffen. Hoewel het aandeel van steenkool in de wereldwijde elektriciteitsopwekking in 2024 licht daalde, bereikte het totale steenkoolgebruik vorig jaar zelfs een recordhoogte dankzij de groeiende vraag naar elektriciteit, met name vanuit China en India. Een vervuilend elektriciteitsnet, aldus Shumer, heeft "enorme domino-effecten" op andere voortgangsindicatoren, zoals het koolstofvrij maken van gebouwen en transport.

Om op koers te blijven, moet de wereld het tempo van de kolenuitfasering vertienvoudigen, aldus Shumer. Dat zou, vervolgde ze, betekenen dat er jaarlijks meer dan 360 middelgrote kolencentrales gesloten moeten worden en dat alle kolencentrales die momenteel wereldwijd in ontwikkeling zijn, geannuleerd moeten worden.

"We zullen de opwarming van de aarde niet beperken tot 1,5 graad als het steenkoolgebruik records blijft breken", aldus Shumer.

Rachel Cleetus, senior beleidsdirecteur van de Union of Concerned Scientists, wijst erop dat het uitfaseren van steenkool ook per saldo goed is voor de volksgezondheid. Recent onderzoek schat dat vervuilende stoffen van kolencentrales tussen 1999 en 2020 460.000 Amerikanen het leven hebben gekost.

"Steenkool is een moordenaar, vooral in ontwikkelingslanden, maar de gezondheidslast is zelfs in landen als de VS enorm", zegt Cleetus, die niet betrokken was bij het nieuwe rapport.

Ondertussen is de enige indicator die in de laatste aflevering van het rapport, dat in 2023 werd gepubliceerd, nog op koers lag, inmiddels verslechterd. In het vorige rapport was het aandeel elektrische voertuigen in de verkoop van personenauto's een welkome lichtpuntje; bijna één op de vijf nieuwe auto's die in 2023 werd gekocht, was een elektrische auto, een stijging van 35 procent ten opzichte van het jaar ervoor. Vergeleken met het feit dat elektrische voertuigen minder dan 1 procent van de personenautoverkopen uitmaakten toen het Klimaatakkoord van Parijs tien jaar geleden werd ondertekend, is die vooruitgang ronduit indrukwekkend. Maar ondanks het aanhoudende succes op de Chinese markt, waar elektrische voertuigen bijna de helft van alle nieuwe personenautoverkopen uitmaken, vertraagde de verkoop in markten zoals de EU en de VS vorig jaar.

De terugval op het gebied van elektrische voertuigen verraste Laurens Speelman, die deel uitmaakt van het strategieteam van het Rocky Mountain Institute, een non-profitorganisatie die werkt aan marktgerichte klimaatoplossingen. (Speelman was betrokken bij eerdere versies van dit rapport, maar was niet betrokken bij de huidige versie.) Ondanks de vooruitgang die de wereld sinds Parijs heeft gezien, zegt Speelman: "de boodschap dat we nog steeds niet op schema liggen, is echt ontnuchterend, en een harde."

Het nieuws is niet alleen maar slecht. Zonne-energie is een van de grote succesverhalen van dit moment, met wereldwijd 33 procent meer geïnstalleerde zonne-energie vorig jaar dan in 2023. Een groot deel van die groei wordt wederom aangestuurd door China, dat in 2024 twee keer zoveel zonnecapaciteit installeerde als de VS in totaal op het net heeft geïnstalleerd.

De auteurs van het rapport wijzen ook op private klimaatfinanciering – investeringen van banken, bedrijven en andere particuliere instanties – als een ander veelbelovend hoogtepunt. Dit type investeringen is sinds de vorige editie van dit rapport zo sterk toegenomen dat het is geüpgraded van "ver van de rails" naar "van de rails". Publieke klimaatfinanciering – geld dat rijkere landen toezeggen aan ontwikkelingslanden om hen te helpen zich aan te passen aan klimaatverandering en de schade te beperken – is echter nog steeds "ver van de rails", zo concludeert het rapport.

Er is doorgaans een stortvloed aan rapporten die de klimaatvoortgang meten naarmate de wereld op weg is naar de VN-klimaatconferentie, die jaarlijks in november wordt gehouden. Met de toevoeging van de herdenking van Parijs in december is er volop gelegenheid om de balans op te maken. Een vorige week gepubliceerd rapport luidde de alarmbel dat het eerste klimaatomslagpunt – een reeks ecologische drempels waarboven kleine veranderingen kunnen leiden tot cascade-effecten en catastrofale gevolgen – is bereikt, aangezien de koraalriffen wereldwijd midden in een meerjarige verbleking zitten. De Wereld Meteorologische Organisatie meldde vorige week ook dat de _CO2- niveaus in 2024 met een recordhoeveelheid zijn gestegen.

Ondertussen lijken de VS – waar Donald Trump zich op zijn eerste dag als president dit jaar voor de tweede keer in zijn carrière uit het Klimaatakkoord van Parijs heeft teruggetrokken – erop gebrand om zoveel mogelijk klimaatvooruitgang te vernietigen, zowel in eigen land als daarbuiten. In een onsamenhangende toespraak tot de Algemene Vergadering van de VN in september noemde de president klimaatverandering een "oplichterij" en bekritiseerde hij wetenschappelijke voorspellingen als "gemaakt door domme mensen die hun landen fortuinen hebben gekost en diezelfde landen geen kans op succes hebben gegeven."

De regering-Trump voert momenteel een grootschalige aanval uit op elektrische auto's, schrapt belastingvoordelen voor kopers en bevriest de financiering voor de bouw van nieuwe laadstations. Ook alle vormen van hernieuwbare energie worden aangevallen; hoewel ze zich speciaal lijkt te verzetten tegen windenergie op zee, worden belastingvoordelen voor de bouw van schone energiebronnen ingetrokken en wordt tegelijkertijd de kolenproductie gestimuleerd. De VS blijven vooralsnog wel lid van het Klimaatverdrag van de Verenigde Naties (UNFCCC), het verdrag dat de basis vormt voor het Klimaatakkoord van Parijs.

Speelman, die in Amsterdam woont, zegt geen idee te hebben welke impact een tweede Trump-regering zal hebben op de onderhandelingen die dit jaar in Brazilië plaatsvinden. Hij wijst echter op de massale internationale adoptie van hernieuwbare energie, zoals beschreven in het rapport, als een lichtpuntje.

"Er speelt een factor mee die heel anders is dan een paar jaar geleden, namelijk dat de economie achter veel verschillende schone technologieën zit", zegt hij. "Het is gewoon goed zakendoen om te investeren in hernieuwbare technologieën, geëlektrificeerde netwerken, elektrificatietechnologieën en energie-efficiëntie."

Cleetus ziet wat er in de VS gebeurt als onderdeel van een groter, verontrustender patroon.

"Fossiele-brandstofbedrijven en hun politieke bondgenoten blijven de energiepolitiek van landen beheersen en verschijnen in steeds grotere aantallen bij de internationale klimaatonderhandelingen om de uitkomsten rechtstreeks te beïnvloeden", zegt ze. "Wat er in de VS gebeurt, is een bijzonder acuut en alarmerend voorbeeld van hoe de overheid expliciet een fossiele-brandstoffenagenda propageert, tot en met het verspreiden van leugens en desinformatie over klimaatwetenschap."