William Turner schilderde Civita niet, nieuwe studie over schilderkunst

Een onontdekte Turner duikt op in de Tuscia-streek van Viterbo. Het landschap afgebeeld op het beroemde onvoltooide schilderij "Italiaans landschap, waarschijnlijk Civita di Bagnoregio" (1828), tentoongesteld in de Tate Britain in Londen, toont helemaal geen Civita of Pitigliano, zoals eerder werd aangenomen. Volgens een recente studie gepubliceerd in het "Journal of Cultural Heritage" vertoont het tafereel, vereeuwigd door de Engelse schilder William Turner (1775-1851), beschouwd als een van de grootste landschapsschilders van de romantiek, verrassende morfologische parallellen nabij de Duivelsbrug in Blera (Viterbo), langs de oude Via Clodia.

Dit zijn de resultaten van het onderzoek uitgevoerd door Mauro Bernabei, onderzoeker bij het CNR Instituut voor Bio-economie, in samenwerking met Stefano Celletti, directeur van het natuurpark Marturanum in Barbarano Romano (Viterbo). Door een vergelijkende analyse van het schilderij en het echte landschap ontdekten de auteurs verrassende morfologische overeenkomsten met een deel van de Biedano-beek, vlakbij de beroemde Duivelsbrug in Blera. "De plek die William Turner schilderde, was geïdentificeerd als Civita di Bagnoregio (of misschien Pitigliano), zij het met een dubbelzinnige interpretatie", legt Mauro Bernabei van het CNR-IBE uit.

Turner bezocht Italië meerdere malen, op zoek naar inspiratie voor licht en kleur. Bewijs van zijn reizen is te vinden in zijn talrijke schetsboeken met afbeeldingen van verschillende Italiaanse steden. In 1828, het jaar waarin het schilderij ontstond, bezocht Turner Tuscia. Zijn schetsboeken tonen gezichten op Viterbo, Nepi, Ronciglione, Montefiascone en Caprarola, steden niet ver van Blera. Een collectie van deze schetsen is beschikbaar op de website van Tate Britain in Londen. Het is onder andere bekend dat de Duivelsbrug in Blera een belangrijke stopplaats was voor reizigers op de Grand Tour die via Tuscia naar Rome reisden.

"De overeenkomsten tussen de picturale compositie en het echte landschap zijn talrijk en gedetailleerd: van de W-vorm van de valleien tot de positie van de brug en het pad, en het perspectief dat Turner aannam", legt Mauro Bernabei van het CNR-IBE uit. "Dankzij historische bronnen konden we de omgeving reconstrueren zoals die was in het begin van de negentiende eeuw, wat de plausibiliteit van onze hypothese bevestigde. Aanvankelijk hebben we Turners reis naar Italië in 1828 virtueel nagebootst; vervolgens hebben we een meerlagige aanpak gebruikt die geomorfologische observatie, analyse van historische beelden en het vergelijken van topografische referenties combineert", vervolgt de onderzoeker.

"De vorm en indeling van de heuvels afgebeeld op het schilderij werden onderzocht door middel van een vergelijkende geomorfologische beoordeling, gericht op hun morfologische profielen en relatieve ruimtelijke oriëntatie", vervolgt Mauro Bernabei. "Historische foto's en oude cartografische bronnen werden gebruikt om veranderingen in de vegetatiebedekking en nederzettingspatronen in de loop der tijd te traceren; deze analyse stelde ons in staat de visuele omgeving te reconstrueren zoals die er mogelijk in het begin van de 19e eeuw uitzag. Belangrijke structurele elementen in de compositie, zoals het pad, de brug en hun respectievelijke posities ten opzichte van natuurlijke kenmerken, werden geïdentificeerd en gebruikt als vaste punten voor vergelijking met locaties in de echte wereld. Vervolgens werden digitale overlays toegepast voor een nauwkeurigere ruimtelijke correlatie."

De Duivelsbrug, die waarschijnlijk dateert uit de Romeinse tijd, ligt langs de oude Via Clodia en is ingebed in een zeer suggestief landschap, dat al in 1842 enthousiast werd beschreven door de Engelse ontdekkingsreiziger George Dennis. "Deze ontdekking verrijkt het historische en natuurlijke erfgoed van Tuscia verder", concludeert Stefano Celletti van het Marturanum Park. "Het is een buitengewone kans om de regio te promoten door middel van kunst en geschiedenis en om de verbinding tussen landschap en culturele identiteit te versterken." De studie, die kunst, geografie en technologie combineert, opent nieuwe perspectieven op het begrip van Turners werk en de relatie ervan met Italië, met name de gebieden in de provincie Viterbo. (door Paolo Martini)