De vloedgolf van de Mona Lisa en de Romitobrug

Na decennia van discussie over de identiteit van de brug die op de achtergrond van Leonardo da Vinci's Mona Lisa is afgebeeld, verrijkt en versterkt nieuw materieel bewijs de hypothese dat het de Romitobrug in Laterina, in de provincie Arezzo, betreft. In zijn nieuwste boek, "La Gioconda svelata" (Susil Edizioni), brengt historicus en onderzoeker Silvano Vinceti een tot nu toe genegeerd detail aan het licht: een oude stenen muur die het water van de Arno opvangt, wat een karakteristieke golf of draaikolk zou veroorzaken die zowel zichtbaar is in een voorbereidende studie van Leonardo als op het schilderij in het Louvre.

Ter ondersteuning van deze theorie noemt Vinceti de ontdekking van een oude stenen muur voor het opvangen van water uit de Arno, ooit gebruikt om een molen aan te drijven die al in 1501 en 1504 werd gedocumenteerd, dezelfde jaren dat Leonardo in de Valdarno zou zijn geweest. Deze muur, stroomafwaarts van de Ponte Romito, zou een karakteristieke "monstergolf" of kleine draaikolk genereren, een element dat zowel voorkomt in een voorbereidende studie van Leonardo voor de Mona Lisa als in het laatste schilderij dat zich nu in het Louvre bevindt.

Een hydraulisch detail, dat van de draaikolk, dat volgens Vinceti al door kunsthistoricus Carlo Pedretti was opgemerkt in een "jonge" versie van de Mona Lisa, behorend tot een Franse privécollectie. Pedretti schreef in zijn boek "Een studie voor de Mona Lisa" (Esperia Edizioni): "Bij de uitgang van de brede bocht vóór de brug is er de suggestie van een draaikolk. Dit idee is wezenlijk Vinciaans, en zelfs al wordt er maar op gezinspeeld, het lijkt me van groot belang."

Volgens Vinceti's reconstructie is het deze oude stenen muur die de connectie met de Romitobrug bijzonder geloofwaardig maakt. Deze muur lijkt onbelangrijk, maar is in werkelijkheid uniek onder de verschillende bruggen die Leonardo zouden hebben geïnspireerd. In tegenstelling tot andere bouwwerken die in de loop der jaren zijn ontworpen, beschikt geen van deze over een wateropvangsysteem stroomafwaarts in combinatie met een molen uit de tijd van Leonardo. Dit is een cruciaal element, aldus Vinceti, dat nieuwe inzichten biedt. "Tot nu toe waren er geen betrouwbare documenten over de bouw- en exploitatieperiode van de molen," legde Vinceti uit aan Adnkronos, "maar nu weten we, dankzij nieuwe bronnen, dat hij vóór 1300 is gebouwd door de monniken van de Badia di Santa Maria in Alpe - San Galgano del Pratomagno, met steun van de familie Ubertini."

De Romitobrug en de aangrenzende molen vormden een strategisch knooppunt voor de doorgang tussen de Valdarno en Siena. Bovendien moest er tol worden betaald, herinnert Vinceti zich: "Een levende aanwezigheid, ingebed in het historische en sociale weefsel van die tijd en daarom aannemelijk waargenomen door het Toscaanse genie."

Deze hypothese past uiteraard in een context vol decennia aan theorieën en beweringen. De Mona Lisa-brug is bijna een symbool geworden van cultureel parochialisme, waarbij verschillende steden en wetenschappers snel glimpen van hun eigen land in Leonardo's landschap herkenden. Maar de hydraulische aanwijzing die Vinceti identificeerde – die kleine draaikolk van water die ontstond door een vergeten muur – zou een ander perspectief kunnen bieden. De Romitobrug-hypothese pretendeert het debat niet te beslechten, maar vestigt wel de aandacht op een eerder over het hoofd gezien detail: een klein teken in het echte landschap dat mogelijk een echo vond in Leonardo's schilderij. En in een schilderij waar elk detail telt, kan zelfs een oude rimpeling van water een sleutel tot interpretatie worden.