Voedseldemocratie in de praktijk brengen om onze toekomst vorm te geven

Met deze pagina's – Agroecologie: de toekomst van de landbouw, Doppiavoce, Napels 2024, 106 pp., 15 euro – geeft Gianfranco Nappi een prachtig geschenk aan degenen die de echte processen willen begrijpen die het heden bepalen en de toekomst sturen, niet alleen van de agrarische wereld. De auteur waarschuwt ons vanaf de eerste bladzijden voor de betekenis van dit boek: het is geen leerstellige tekst, geen "verhandeling over landbouwkunde", maar eerder een vademecum dat helpt een wereld te begrijpen die, scholastiek gedefinieerd als "primaire sector", in de loop der tijd een spook van het toneel is geworden.

LANDBOUW , de oorsprong en de alfa van onze beschaving, is in de loop van de tijd door grote conflicten en veranderingen heen gegaan en is in de consumptiemaatschappij een handelswaar geworden zonder sociale consistentie, een bijna neutrale plek, ver verwijderd van de plaatsen van productie en arbeid. De belangrijkste verdienste van dit schrijven is juist dat het de sociale, economische en culturele centraliteit van de landbouwproductie, de voedselketen, voedsel en de organisatie daarvan herstelt. Met grote aandacht, doeltreffendheid en eenvoud beschrijft Nappi de mechanismen, de processen waarmee grote bedrijven en multinationals buitengewone winsten maken en hun menu opleggen. Een systeem dat niet alleen in staat is om de mens en de natuur op de meest onwaardige manieren op te leggen en uit te buiten, maar dat ook de potentiële tegenstanders zelf kan plagiëren, manipuleren en omkopen.

DIT WAS HET GEVAL MET DE TRAKIERSBEWEGING, zoals Nappi terecht opmerkt, een beweging die in conflict kwam met de vraatzucht van het agro-industriële systeem, dat de grote verdienste had de landbouw weer in het middelpunt van de belangstelling en het politieke nieuws te brengen. Toch bleek de kracht van die beweging aan het eind van het verhaal een waardevolle bondgenoot van het agro-industriële complex te zijn, nuttig bij het belemmeren van diezelfde ecologische transitie die zich begint te manifesteren in de verklaringen van de Europese Commissie zelf. Nappi wijst er terecht op dat «de Green Deal zelf kwetsbaar is in het licht van de opkomst van belangengroepen en sectoren die het moeilijk hebben», zoals de recente tractoraffaire duidelijk aantoont. De Green Deal is het andere grote thema dat de pagina's van het boek met elkaar verbindt.

OF HET IDEE DAT een ecologische transitie ONdenkbaar is zonder het besef hoe fundamenteel de productie en consumptie van voedsel zijn en hoe bepalend de rol van de agrarische wereld en van de consument zelf is. Fundamenteel, omdat de bodem, als een spons in zijn laboratorium van het leven, het dubbele van de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer vasthoudt en gebruikt, omdat intensieve landbouw – 80 miljard eenheden die twee derde van het bruikbare landbouwoppervlak exploiteren – “een ecologische bom” is.

EN HET VERSTANDIGE TEGENOVER de intensieve landbouw is het eerste van de tien punten van de volksinitiatiefwet van Campanië, die al jaren wacht om besproken en goedgekeurd te worden. Om dit verhaal radicaal te veranderen, zijn zowel de functie en rol van de landbouwproducent als een radicale verandering in de kwaliteit van de vraag naar voedsel van cruciaal belang. We kunnen zonder retoriek spreken over de noodzaak van een echte revolutie die zowel het productiesysteem als de levensstijl van de burger-consument radicaal verandert. Een revolutie die de aanwezigheid van 'boeren' op het platteland als voorwaarde stelt en tegelijkertijd een echte sprong voorwaarts in hun opgebouwde kennis vereist, waarvoor 'datasoevereiniteit' en de beschikbaarheid van nieuwe en duurzame technologieën nodig zijn.

EEN REVOLUTIE DIE voedsel uit de wereld van de grondstoffen, uit de heerschappij van winst en commerciële speculatie, MOET halen. Om dit pad te kunnen bewandelen, is een ommekeer in het Europese landbouwbeleid noodzakelijk. Dat betekent dat het midden- en kleinbedrijf centraal komt te staan, dat kwaliteitslandbouw voorrang krijgt, dat producenten en consumenten een voortrekkersrol spelen en dat er uiteindelijk een duidelijk conflict ontstaat met de financiële machtscentra die 'voedselzekerheid' hebben getransformeerd tot een heiligdom van winst en goederen. In dit proces kunnen we het brevier van radicale veranderingen lezen dat Nappi met een vrolijke uitdrukking "Voedseldemocratie" noemt en dat het laatste hoofdstuk van het boek inleidt: "Het is niet waar dat er geen alternatief is".