De Italiaanse vlaktaks van € 200.000 trekt de ultrarijken aan, zo luidt de Rekenkamer de noodklok.

De nieuwe golf van vermogende particulieren die naar Italië trekt, is inmiddels een gegeven: de vlaktaks van € 200.000 ontmoedigt miljonairs en belastingbetalers met een zeer hoog vermogen en een wereldwijd vermogen niet – sterker nog, hij trekt ze steeds meer aan. De optionele regeling die is vastgelegd in artikel 24bis van de TUIR (Geconsolideerde Inkomstenbelastingwet), ingevoerd in 2017, biedt in feite een veilige haven tegen fiscale verleidingen voor iedereen die zijn of haar woonplaats vanuit het buitenland naar Italië overbrengt, waardoor automatische wereldwijde belastingheffing over inkomsten buiten Italië wordt vermeden. En degenen die hadden gewed op een ommekeer in de interesse van de ultrarijken in Italië lijken nu te hebben verloren, ondanks de stijging van de vlaktaks voor nieuwkomers van € 100.000 naar € 200.000. Deze stap van de regering-Meloni lijkt, volgens gegevens van de Rekenkamer, de toestroom van nieuwe vermogende particulieren naar Italië in 2024 niet te hebben vertraagd.

Het belastingstelsel voor ultramiljonairs bepaalt dat degenen die gedurende ten minste negen van de afgelopen tien jaar geen fiscaal inwoner van Italië zijn geweest, door hun woonplaats over te dragen, een jaarlijkse forfaitaire belasting kunnen krijgen over alle in het buitenland verdiende inkomsten (met uitzondering van bepaalde vermogenswinsten gedurende de eerste vijf jaar), zonder dat Italië de hoogte van die inkomsten hoeft te kennen of aanvullende belastingen hoeft te heffen op onroerend goed of financiële activa in het buitenland. De uitbreiding naar familieleden, met een extra forfaitair tarief van € 25.000 per persoon, maakt de forfaitaire belasting voor superrijken bijzonder aantrekkelijk, zelfs voor grote en zeer vermogende families.

Volgens de cijfers in het gelijkstellingsdocument profiteerden in 2023 bijna 1.500 nieuwe belastingplichtigen (ongeveer 1.070 hoofdbelastingplichtigen en 425 familieleden) van het gunstige en aantrekkelijke regime, wat de schatkist € 117,6 miljoen opleverde (€ 107.000 van hoofdbelastingplichtigen en € 10,6 miljoen van familieleden). De tabel van de Rekenkamer laat zien hoe de aankomsten in Italië in de loop der tijd zijn toegenomen: van 2020 tot 2023 kwamen in totaal 2.875 vermogende particulieren Italië binnen, vergezeld door 1.108 familieleden, wat het totaal op bijna 4.000 belastingplichtigen bracht. Daarbij komen nog de 706 belastingplichtigen die een verzoek om een ruling bij de belastingdienst indienden om de Italiaanse grens te mogen oversteken. In totaal inde de staat € 315,3 miljoen van deze supermiljonairs.

De aantrekkingskracht van Italië zal vanaf 2025 toenemen. De Rekenkamer legt de reden hiervoor uit. Londen heeft het stelsel voor niet-gedomicilieerden ("non-dom") definitief ingeperkt, dat decennialang wereldwijde vermogens een voorkeursbelasting op inkomsten uit buitenlandse bron garandeerde. Vanaf 6 april 2025 zal Groot-Brittannië het principe van wereldwijde belastingheffing invoeren, waardoor grote vermogens die tot nu toe ingezetenen waren, in feite gedwongen worden elders te gaan kijken: het nieuwe Britse stelsel biedt slechts vier jaar voordelen aan degenen die de afgelopen tien jaar niet ingezetenen waren, waarna de volledige belasting zal worden geheven over alle inkomsten uit buitenlandse bron en vermogenswinsten. Vandaar de waarschuwing van de Rekenkamer aan de regering: juist aan het einde van het Britse non-dom-stelsel verwacht Londen een "fiscale migratie" van vermogende particulieren naar de Italiaanse kust. Deze toestroom dreigt het aantal begunstigden van de Italiaanse vlaktaks te verhogen, maar zonder een daadwerkelijke impact te garanderen op het gebied van productieve investeringen of regionale ontwikkeling. Het Hof zelf klaagt dat er "geen onderzoeken zijn uitgevoerd om de daadwerkelijke naleving van de maatregel met de gestelde doelen te beoordelen." Italië trekt in essentie welvaart aan, maar er is geen transparantie of traceerbaarheid van de daadwerkelijke voordelen voor de reële economie.

Het Hof zelf benadrukte dat "er geen onderzoeken zijn uitgevoerd om de daadwerkelijke naleving van de maatregel met de gestelde doelstellingen te beoordelen." De zwakte van het regime, aldus de rekenrechters, blijft dat "de staat geen daadwerkelijke verbinding met productieve investeringen eist – of zelfs meet –", aldus de klacht van de Rekenkamer. De vlaktaks lijkt meer een instrument om professionals (waaronder internationale atleten en managers) persoonlijk aan te trekken dan een motor voor de nationale economie. Zonder controle op de daadwerkelijk overgedragen of geïnvesteerde activa blijft het risico bestaan dat het de komst van vermogende particulieren zal aanmoedigen, die hun woonplaats en weinig anders naar Italië meenemen.