Honderden dode dolfijnen gevonden in meer, zaten in water dat heter was dan een jacuzzi

Toen er tientallen dode dolfijnen aanspoelden in het Tefemeer in de Braziliaanse deelstaat Amazonas, werd hydroloog Ayan Fleischmann eropuit gestuurd om uit te zoeken waarom.

Wat hij en zijn collega's ontdekten was verbluffend: een extreme droogte en hittegolf die in september 2023 begon, hadden het meer in een dampende ketel veranderd. Het water bereikte een temperatuur van 41 graden Celsius, oftewel 105,8 graden Fahrenheit – heter dan de meeste kuuroorden.

Hun bevindingen, die donderdag in het tijdschrift Science zijn gepubliceerd , benadrukken de gevolgen van de opwarming van de aarde voor tropische gebieden en aquatische ecosystemen. Ze worden gepresenteerd op het moment dat de klimaatonderhandelingen van de Verenigde Naties (COP30) in Brazilië van start gaan.

"Je kon je vinger er niet in steken", vertelde hoofdonderzoeker Fleischmann van het Mamiraua Instituut voor Duurzame Ontwikkeling in het westen van Brazilië aan AFP.

Hij herinnerde zich de "psychologische impact" van het zien van de karkassen van Amazone-dolfijnen en tucuxis, een andere zoetwaterdolfijnsoort.

Het is een "over het hoofd gezien probleem", zei hij. Hij voegde eraan toe dat tropische meren, die essentieel zijn voor de voedselveiligheid en het levensonderhoud van lokale gemeenschappen, veel minder zijn onderzocht dan die in Europa en Noord-Amerika en dat men aannam dat ze relatief stabiel zijn.

Hoewel deze studie zich richtte op 2023, vond er een jaar later opnieuw een recorddroogte plaats in het Amazonegebied. Dergelijke gebeurtenissen komen steeds vaker voor, zijn ernstiger en duren langer als gevolg van door de mens veroorzaakte klimaatverandering.

In totaal bezocht het team 10 meren in het centrale Amazonegebied en ontdekte dat in vijf van deze meren de watertemperatuur overdag uitzonderlijk hoog was: ruim 37 graden Celsius. Dat is veel hoger dan de 29-30 graden Celsius die als normaal wordt beschouwd.

De meest extreme metingen werden gedaan bij het Tefe-meer, waarvan het oppervlak met ongeveer 75% kromp.

Volgens de Consumer Product Safety Commission wordt de temperatuur van een hottub doorgaans ingesteld op een temperatuur tussen de 100 en 102 graden Fahrenheit, of net geen 40 graden Celsius.

Ambtenaren van het Wereld Natuur Fonds (WNF) in Brazilië meldden dat er in de week van 23 september 2023 153 dode dolfijnen werden aangetroffen, waaronder 130 roze dolfijnen en 23 tucuxi-dolfijnen . Beide staan ​​op de Rode Lijst van de IUCN als bedreigde diersoort vermeld. De laatste wordt beschouwd als "de beschermers van rivieren en een symbool van geluk", aldus RiverDolphins.org.

Wat het nog opmerkelijker maakte, aldus Fleischmann, was dat dezelfde temperatuur niet alleen aan het oppervlak werd aangetroffen, maar in de hele waterkolom van twee meter diep.

Met behulp van computermodellen identificeerde het team vier belangrijke factoren: sterke opwarming door de zon, ondiep water, lage windsnelheden en hoge troebelheid (een maatstaf voor de troebelheid van het water).

Deze factoren versterken elkaar. Ondiep water verhoogt de troebelheid, waardoor er meer warmte wordt vastgehouden, terwijl weinig wind minder warmte afvoert, waardoor het water meer wordt blootgesteld aan een heldere hemel en intens zonlicht.

Een andere stressfactor voor het waterleven was het grote verschil tussen maximum- en minimumtemperaturen. In Tefe werd de maximumtemperatuur 41°C, gevolgd door een minimumtemperatuur van 27°C 's nachts.

Hoewel de aandacht op nationaal en internationaal niveau vooral uitging naar de ruim 200 dode dolfijnen die in minder dan twee maanden werden geregistreerd, vormden deze slechts het topje van de ijsberg van een grotere sociaal-ecologische crisis, aangezien ook vissen massaal stierven.

Er vond zelfs een fytoplanktonbloei plaats waardoor het meer rood kleurde doordat de algen onder stress kwamen te staan. Dit is het onderwerp van een ander artikel dat binnenkort verschijnt en waar Fleischmann medeauteur van is.

Om de trends op de lange termijn te begrijpen, hebben de onderzoekers NASA-satellietgegevens vanaf 1990 doorgenomen. Daaruit bleek dat de meren in het Amazonegebied met ongeveer 0,6 graden Celsius per decennium opwarmen, wat hoger is dan het wereldwijde gemiddelde.

"Er bestaat geen twijfel over dat het klimaat een noodsituatie is", aldus Fleischmann.

Hij voegde eraan toe dat hij de COP30-top zou bijwonen om te pleiten voor langetermijnmonitoring van de meren in de Amazone en voor een grotere betrokkenheid van de lokale bevolking, waaronder inheemse volken, niet-inheemse rivierbewoners en Afro-afstammelingen, bij het ontwikkelen van oplossingen.

Uit onderzoek dat is gepubliceerd in het tijdschrift Hydrological Processes blijkt dat droogtes "grote gevolgen hebben voor de extreme temperaturen van rivierwater", omdat de straling tijdens deze periodes intenser is, de waterstanden lager zijn en de riviersnelheden lager.

"Stijgende rivierwatertemperaturen kunnen aanzienlijke en vaak schadelijke gevolgen hebben voor het waterleven, met gevolgen voor zowel individuele soorten als hele ecosystemen", aldus medeauteur van de studie en hoogleraar aan de Universiteit van Birmingham, David Hannah . "Droogte gaat vaak gepaard met hoge temperaturen in de atmosfeer, en dergelijke trends zullen door klimaatverandering intenser en frequenter worden."