De gletsjers op IJsland krimpen: wat is het risico voor het toerisme?

De Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) meldde in een recent rapport dat gletsjers in vijf van de afgelopen zes jaar in het snelste tempo ooit zijn gesmolten.

In totaal hebben gletsjers sinds 1975 meer dan 9.000 miljard ton ijs verloren, aldus de WMO, wat overeenkomt met een 25 meter dik ijsblok ter grootte van Duitsland. Door de stijgende temperaturen wereldwijd lopen alle 19 gletsjergebieden wereldwijd gevaar.

Het vormt een directe bedreiging voor bestemmingen die afhankelijk zijn van gletsjers als toeristische trekpleisters, met name IJsland.

Gletsjers en het noorderlicht zijn de twee belangrijkste redenen waarom bezoekers naar IJsland komen, vertelde het IJslandse Centrum voor Toerisme Onderzoek aan Skift in een interview.

In 2024 bezochten ongeveer 2,3 miljoen internationale bezoekers dit kleine land met zo'n 390.000 inwoners.

Op de meeste dagen van het jaar vinden er begeleide tochten plaats over de gletsjers. Skiën, wandelen en ijsgrottochten dragen bij aan de lokale toeristische economie en vergroten tegelijkertijd het bewustzijn over klimaatverandering.

Volgens de Universiteit van Zürich heeft IJsland sinds 2000 750 vierkante kilometer van zijn gletsjers verloren , een gebied dat vier keer zo groot is als Washington D.C. Wetenschappers voorspellen dat IJsland binnen een halve eeuw maar liefst 35% van zijn gletsjermassa kan verliezen .

Haukur Einarsson, oprichter van Glacier Adventure in IJsland, kent de realiteit van het smelten van gletsjers maar al te goed. In de loop der jaren heeft hij een basiskamp, ​​hotel, restaurant, pensions en een gletsjermuseum gebouwd.

"Ik heb dramatische veranderingen gezien sinds ik hier werk. Ik kan met een groep staan ​​en gewoon aanwijzen waar de gletsjer vroeger was," vertelde hij aan Skift. "Ik kan toeristen uitleggen dat er tien jaar geleden een prachtige ijsgrot was. Dan wijs ik en zie ik tweeënhalve tot drie kilometer verder leeg land. Zoveel is de gletsjer in tien jaar tijd gesmolten."

Einarssons vrouw groeide op in de buurt van Vatnajökull en haar vader werd in 1915 in deze regio geboren.

Toen hij nog een jongeman was, was het ijs, waar we nu onze auto's parkeren, 350 meter dikker dan nu. Ze staarden omhoog naar een ijsmuur als een klif. Mensen kunnen niet geloven dat hij ooit rechtstreeks van daaruit de gletsjer op is gelopen.

Einarsson verwacht dat zijn gletsjerbedrijf het niet langer dan 10 tot 15 jaar zal volhouden.

"Het zou me verbazen als het langer duurt", zei hij. "Maar ik maak me meer zorgen over het ecosysteem dat achterblijft."

Volgens Snorri Valsson van het IJslandse bureau voor toerisme, Ferdamalastofa, is er rond de gletsjers in IJsland een hele economie ontstaan.

"Vooral in het zuidoosten is er een heel knooppunt - restaurants, hotels, touroperators, busreizen, sneeuwscootertochten, klimmen, wandelen," zei hij. "Er is weinig dat we lokaal kunnen doen, behalve druk uitoefenen op de overheid en de internationale politici om iets aan klimaatverandering te doen. De bedrijven in de gletsjer zouden de komende twee decennia moeten kunnen blijven bestaan, maar daarna zou het er wel eens heel anders uit kunnen zien."

De gevaren van gletsjertoerisme werden pijnlijk duidelijk in 2024. Een groep van 23 toeristen bezocht een ijsgrot tijdens warm weer. Een ijswand stortte in, waarbij een Amerikaanse toerist omkwam en zijn zwangere verloofde gewond raakte.

Aegir Thor Eysteinsson, een woordvoerder van het IJslandse ministerie van Buitenlandse Zaken, vertelde Skift dat de overheid op zoek is naar manieren om de veiligheid te verbeteren nu de gevaren toenemen.

"We werken nauw samen met de gletsjertoeristen om nieuwe regels te implementeren na het tragische incident", aldus de woordvoerder. "Deze regels omvatten dagelijkse risicobeoordelingen en nieuwe operationele richtlijnen die verplichte grondige evaluaties van de ijscondities door touroperators vóór elke tour vereisen en een verbod op het betreden van bepaalde gebieden."

In Frankrijk, Italië en Zwitserland waren plaatsen zoals het Meer van Annecy, het Comomeer en het Gardameer ooit gletsjers. Tegenwoordig zijn het belangrijke toeristische bestemmingen die de regionale economie ondersteunen.

Alleen al het meer van Annecy trekt jaarlijks ongeveer 1,4 miljoen bezoekers.

"Gletsjerlandschappen zijn fascinerend", zei Valsson. "Zelfs als het ijs zich terugtrekt, blijft het landschap uniek. Je kunt zien hoe de vegetatie langzaam het land terugwint. Ik denk dat we het toerisme kunnen voortzetten, zelfs nadat de gletsjers verdwenen zijn."

Maar, zei hij, de overheid en de toeristische sector richten zich meer op massatoerisme dan op kwaliteitservaringen.

"In de toekomst zullen we moeten verschuiven van massatoerisme naar kwaliteitstoerisme," zei hij. "Als je kijkt naar de toekomstige kosten, de lasten die toekomstige generaties zullen dragen, offeren we nu veel minder op dan zij hoeven te doen," zei Valsson van de IJslandse toeristenorganisatie. "De echte vraag is: is het eerlijk dat we nu alle middelen opmaken en niets overlaten voor de toekomst? Dat is de discussie die we moeten voeren."

Gletsjers trekken zich al eeuwenlang terug op IJsland, maar wetenschappers en glaciologen hebben de snelle afname van de gletsjers in de afgelopen jaren in verband gebracht met klimaatverandering. Volgens VN-onderzoek bereikte de concentratie koolstofdioxide in de atmosfeer in 2024 het hoogste niveau in 800.000 jaar.

Reizen om gletsjers te zien betekent vaak lange vluchten en hoge emissiewaarden. Ironisch genoeg dragen ze bij aan de klimaatcrisis die gletsjers doet smelten.

Einarsson van Glacier Adventure is zich hiervan terdege bewust en probeert bezoekers te informeren over de impact ervan. "Persoonlijk zou ik er blij mee zijn als we gewoon zouden stoppen met reizen totdat we een duurzamere manier hebben gevonden om het te doen," zei hij.

Eysteinsson zei dat de IJslandse overheid eraan werkt om de toeristische sector duurzamer te maken.

"IJsland verwelkomt alle bezoekers op ons eiland en het is altijd een prioriteit geweest om hun bezoek te garanderen en onze toeristische sector zo duurzaam mogelijk te houden", zei hij. "We hebben ook succes geboekt door onze nadruk op seizoensinvloeden binnen de IJslandse toeristische sector. Sinds we in 2015 een regionale focus aan onze aanpak hebben toegevoegd, hebben we de spreiding van bezoeken over het jaar en over heel IJsland kunnen beheren."

Eysteinsson voegde eraan toe dat IJsland een actieplan heeft ontwikkeld om zich aan te passen aan klimaatverandering, waarin staat dat de "afgenomen omvang van gletsjers" een groot klimaatgevaar vormt.

"Een onderdeel van het lopende werk is een klimaatrisicobeoordeling, zowel voor IJsland als geheel als voor verschillende sectoren", aldus Eysteinsson. "Als onderdeel van onze voortdurende vooruitgang heeft het IJslandse parlement in juni 2024 de verlenging van het toerismebeleid en -actieplan tot 2030 goedgekeurd. De focus van het toerismebeleid ligt op het bereiken van meer evenwicht en integratie tussen economie, maatschappij, milieu en bezoekers."