Nieuwe serie ter ere van vijftigjarig jubileum van iconische film lost eindelijk mysterie op

Vijftig jaar nadat One Flew Over The Cuckoo's Nest debuteerde als een van de beste films ooit gemaakt en alle vijf de belangrijkste Oscars won (beste film, regisseur, acteur, actrice en scenario), wordt het verhaal van tegencultuuricoon Ken Kesey nieuw leven ingeblazen in een nieuwe televisieserie.

Hollywood heeft decennialang tevergeefs geprobeerd een vervolg te maken dat de goedkeuring kreeg van Kesey's erfgenamen. Maar de producenten hebben eindelijk de goedkeuring van zijn familie gekregen voor een serie die de moeilijke, komische en uiteindelijk tragische levens volgt van patiënten in een repressieve psychiatrische inrichting. Een rebelse gevangene – in de film gespeeld door Jack Nicholson – wordt erheen gestuurd voor psychiatrische evaluatie en moedigt de geïntimideerde patiënten aan om de controle over hun eigen leven te nemen en de tirannieke verpleegster Ratched te trotseren.

De succesfilm uit 1975 had een dramatische impact op de publieke perceptie van instellingen voor geestelijke gezondheidszorg. Het zorgde voor meer bewustzijn van misstanden, meer toezicht door de overheid en zorgde ervoor dat patiënten meer zeggenschap kregen over hun behandeling.

De film speelt zich af in 1963 en de aangrijpende weergave van elektroconvulsietherapie en de verschrikkingen van een lobotomie leidde tot publieke verontwaardiging over de psychiatrische gemeenschap. De film leverde Nicholson ook zijn eerste Oscar op, lanceerde de carrière van acteur Michael Douglas als filmproducent en introduceerde de talenten van Danny DeVito en Christopher Lloyd.

Het leidde er ook toe dat Michael Douglas ruzie kreeg met zijn vader, de Hollywoodlegende Kirk Douglas, die de rol van Randle McMurphy wilde spelen, maar die uiteindelijk naar Nicholson ging.

"Dat is de foto waarop je me hebt vernietigd," herinnerde Kirk zijn zoon dertig jaar later, terwijl hij nog steeds wrok koesterde vanwege de afwijzing.

"Daar gaan we weer," gromde Michael Douglas, en voegde er sarcastisch aan toe: "Het is zo fijn om te weten dat hij vergeeft en vergeet."

Kirk Douglas had de vooruitziende blik om de filmrechten voor Cuckoo's Nest te kopen nadat hij in 1962 een ongepubliceerde versie van Kesey's roman had gelezen. Hij raakte gecharmeerd van de vrije geest van McMurphy, een storende maar charismatische kleine crimineel die vanuit de gevangenis naar een psychiatrische inrichting werd overgebracht, waar hij de geïntimideerde gevangenen wakker schudde.

Maar terwijl hij de rol van McMurphy speelde in een Broadway-productie uit 1963, merkte hij dat Hollywood terughoudend was om een film te financieren die zich afspeelde in een gesticht: elke studio ging akkoord. Na een vruchteloos decennium vroeg zoon Michael of hij de film mocht maken en zei tegen zijn vader: "Ik zal mijn best doen om ervoor te zorgen dat jij erin meespeelt."

De carrièrebepalende rol van McMurphy werd eerst aangeboden aan Gene Hackman, Marlon Brando en Burt Reynolds. Zij wezen de rol allemaal af, waarna Michael Douglas zich tot Jack Nicholson wendde.

Kirk Douglas, die in 2020 op 103-jarige leeftijd overleed, heeft zijn zoon nooit vergeven.

"Het was ontzettend moeilijk voor hem", geeft de 80-jarige Michael toe. "Ik heb hem eraan herinnerd dat de regisseur het laatste woord heeft. Ik heb het geprobeerd, maar het was niet mogelijk."

Auteur Ken Kesey was ook diep geschokt. Hij verwierp de film en weigerde hem te bekijken, woedend over alles wat hij erover hoorde. In zijn originele roman is de hoofdpersoon en verteller de imposante Indiaanse opperhoofd Bromden, niet McMurphy.

Kesey maakte ook bezwaar tegen de casting van Nicholson en spande met succes een rechtszaak aan tegen de producenten nadat zijn eigen versie van het scenario werd afgewezen.

"Dat was het enige echte verdriet", vertelde Michael Douglas aan Deadline in een recent interview. "Kens script behield veel van de literaire kwaliteiten van zijn roman, dus het werkte niet helemaal."

De komende televisieserie moet ervoor zorgen dat Kesey een comfortabelere rust in zijn graf krijgt.

"Het is gebaseerd op het boek, en het verhaal is verteld vanuit het perspectief van Chief Bromden", zegt producer Paul Zaentz, zoon van de coproducer van de originele film, Saul Zaentz. "Dus de televisieserie zou vanuit zijn perspectief verteld worden."

Het eerste seizoen eindigt met de genadeloze dood van McMurphy nadat hij door een lobotomie nog maar een schim van zichzelf is. Seizoen twee volgt de Chief nadat hij ontsnapt uit de beveiligde psychiatrische inrichting.

De casting is nog niet begonnen, maar hopelijk zal het niet zo'n stressvolle aangelegenheid zijn als bij de film uit 1975.

Danny DeVito was de eerste acteur die gecast werd: een voormalige kamergenoot van Michael Douglas, speelde hij de psychiatrische patiënt Martini in een off-Broadway-revival van Cuckoo's Nest en nam die rol opnieuw op voor de film. Louise Fletcher speelde de kille, wrede verpleegster Ratched, nadat de rol was afgewezen door sterren als Anne Bancroft, Angela Lansbury en Colleen Dewhurst. De enige spin-off van Cuckoo's Nest tot nu toe was de prequelserie Ratched uit 2020, die na één seizoen werd stopgezet.

De producenten van de film zochten maandenlang naar een acteur voor de rol van Chief Bromden, die zich voordoet als doofstom. Uiteindelijk vonden ze de bergindiaan Will Sampson, die in de staat Washington werkte als bosbrandwachter.

Douglas herinnert zich dat hij met Nicholson meevloog om Sampson te ontmoeten: "Toen hij door de aankomsthal liep, met zijn cowboyhoed en cowboylaarzen aan, en hij was ruim twee meter lang, zei Jack: 'Dat is de Chief.' We vlogen terug naar Oregon in een klein vliegtuigje, dus Jack moest eigenlijk op Wills schoot zitten."

Ze filmden op locatie in Oregon, in een psychiatrische inrichting. Regisseur Dean Brooks vroeg of een aantal gedetineerden aan de film wilden meewerken. Brooks speelde een psychiater in de film en verschillende gedetineerden speelden figuranten.

Niemand had echter de moeite genomen om het Nicholson te vertellen, die tijdens de lunch op zijn eerste draaidag de cafetaria uitstormde, boos over het ietwat gestoorde gedrag van zijn tafelgenoten. "Wie zijn die gasten?" schreeuwde Nicholson tegen Douglas. "Hou je dan niet eens op met in je rol te spelen tijdens de lunch?"

Douglas herinnert zich: "Ik vertelde Jack dat sommige acteurs echte gevangenen waren. Hij dacht na over wat ik zei en lachte toen."

Voor de productie werd een hele vleugel van het psychiatrisch centrum van het Oregon State Hospital in beslag genomen en de cast woonde op het terrein van de inrichting om zich in hun rollen te verdiepen.

"Op de verdieping boven ons lagen een aantal ernstig gestoorde mensen die een moord hadden gepleegd", herinnert DeVito zich.

Ook de scène waarin Nicholson stiekem wegsluipt om met andere patiënten te gaan vissen, was ronduit misselijkmakend.

"We waren daar een week lang en mensen kokhalsden en waren misselijk", zegt Douglas. "Dat was een zware dobber om door te komen. Er vloeiden tranen."

Nicholson en regisseur Miloš Forman kregen ook een bittere ruzie en weigerden tijdens een groot deel van de productie te praten. Forman wilde dat de gevangenen zich zouden verzetten tegen de komst van McMurphy, terwijl Nicholson wilde dat ze pas in opstand zouden komen nadat hij hen daartoe had aangemoedigd.

Kesey's boek was onderdeel van een antipsychiatriebeweging die ervan overtuigd was dat therapie, en niet pillen of elektroconvulsietherapie, de oplossing was voor mentale problemen. De film bracht die boodschap over aan een wereldwijd publiek.

"De film had een enorme impact op de perceptie van het publiek van psychiatrische inrichtingen en vormde de mening dat lobotomie en elektroshocktherapie onmenselijk en barbaars waren wanneer ze niet voor behandeling werden gebruikt, maar als controlemethode", aldus professor Steve Noll, die een cursus over het koekoeksnest geeft aan de Universiteit van Florida.

De film droeg bij aan de beweging om psychisch zieken niet langer te institutionaliseren, maar ze binnen de gemeenschap te behandelen, in combinatie met de ontwikkeling van psychotrope medicijnen. Amerika zag een daling van 80% in het aantal geïnstitutionaliseerde mensen, en ik geloof dat het Verenigd Koninkrijk een vergelijkbare reactie zag.

De door critici geprezen Cuckoo's Nest werd in 1975 de op één na grootste kassucces, alleen Jaws overtroffen. En Michael Douglas gelooft dat de film vandaag de dag nog steeds even relevant is.

"Ik denk dat de film weerspiegelt wat er momenteel in Amerika gebeurt, met betrekking tot het presidentschap en een strijd die we nooit hadden verwacht in ons land te zien: een strijd voor democratie. Er is een parallel tussen Nurse Ratched en het systeem waarbinnen ze opereert, en wat er vandaag de dag in Amerika gebeurt."

Blijkbaar vergelijkt hij de VS met een gekkenhuis onder leiding van de hardvochtige, autoritaire verpleegster Trump.