De regering van Trump wist dat Venezolanen die naar de gevangenis in El Salvador waren gestuurd, geen crimineel verleden hadden.

ProPublica is een onafhankelijke, non-profit nieuwsorganisatie die onderzoeksjournalistiek produceert in het algemeen belang. Dit artikel is gepubliceerd in samenwerking met The Texas Tribune, Alianza Rebelde Investiga, een redactionele coalitie van Venezolaanse digitale media, en Cazadores de Fake News, een digitale onderzoeksorganisatie.

De Amerikaanse overheid wist dat de overgrote meerderheid van de 238 Venezolaanse migranten die medio maart naar een zwaarbewaakte gevangenis in El Salvador werden gestuurd, in de Verenigde Staten nog niet waren veroordeeld voor een misdrijf. Dat blijkt uit eerder niet openbaar gemaakte gegevens van het Amerikaanse ministerie van Binnenlandse Veiligheid (DHS).

President Donald Trump en zijn adviseurs hebben migranten ‘verkrachters’, ‘wilden’, ‘monsters’ en ‘de allerergsten’ genoemd. Toen meerdere nieuwsorganisaties deze beoordelingen in twijfel trokken met berichten dat veel van de gedeporteerden geen crimineel verleden hadden, hield de overheid vol dat de evaluatie van de gedeporteerden gebaseerd was op een nauwgezette controle. Hierbij werd ook gekeken naar misdaden die zowel binnen als buiten de Verenigde Staten waren gepleegd. Maar uit de eigen gegevens van de overheid, die zijn verkregen door ProPublica, The Texas Tribune en een team van journalisten uit Venezuela, blijkt dat slechts 32 van hen in de Verenigde Staten zijn veroordeeld voor misdaden, waarvan de meeste niet-gewelddadig waren, zoals winkeldiefstal of verkeersovertredingen.

Volgens officiële informatie wist de overheid dat slechts zes migranten waren veroordeeld voor geweldsmisdrijven: vier voor mishandeling, één voor ontvoering en één voor wapenbezit. En dat hij wist dat de helft, oftewel 130, van de gedeporteerden geen strafblad hadden of tegen wie in de VS een aanklacht was ingediend. Ze worden alleen in hun eigen dossiers vermeld als overtreders van de immigratiewetten.

Wat betreft misdaden die in het buitenland zijn gepleegd, hebben we de politie- en justitiële dossiers van de Verenigde Staten en de Latijns-Amerikaanse landen waar de gedeporteerden eerder verbleven, doorgelicht. In slechts 20 van de 238 gevallen vonden we bewijs van arrestatie of veroordeling. Elf van deze zaken hadden betrekking op geweldsmisdrijven, zoals gewapende overvallen, mishandeling en moord. Een van die misdrijven was de man die door de Chileense overheid uitgeleverd moest worden vanuit de Verenigde Staten om berecht te worden voor ontvoering en drugsbeschuldigingen. Vier anderen werden aangeklaagd wegens illegaal wapenbezit.

Wij onderzoeken ook elk geval van gedeporteerde Venezolanen. Mogelijk zijn er misdaden of andere informatie over hun verleden die we niet hebben gevonden in ons onderzoek of in de officiële informatie, die over negen van hen slechts minimale details bevat. Er bestaat geen enkele, publiek toegankelijke database met alle misdaden die in de Verenigde Staten zijn gepleegd, laat staan ​​in het buitenland. Maar alles wat we vonden, spreekt de beweringen van de Amerikaanse overheid tegen.

ProPublica en de Tribune, samen met de Venezolaanse media Alianza Rebelde Investiga en Cazadores de Fake News, kregen ook toegang tot lijsten met vermoedelijke bendeleden die worden gebruikt door Venezolaanse wetshandhavingsinstanties en Interpol. Ze bevatten 1.400 namen; Geen van hen komt overeen met het aantal van 238 gedeporteerden.

De snelheid waarmee mensen worden uitgezet en opgesloten in een derde land, heeft dit tot een van de meest ingrijpende deportaties van de laatste tijd gemaakt. De juridische strijd over de vraag of president Trump de bevoegdheid heeft om immigranten uit te zetten zonder tussenkomst van de rechter, kan een fundamentele verandering betekenen voor de manier waarop de Verenigde Staten met immigranten omgaan, ongeacht of ze legaal of illegaal op hun grondgebied verblijven. Amerikaanse functionarissen hebben openlijk gesuggereerd dat de regering overweegt om het habeas corpus-beginsel op te schorten om zo het doel van de president te bereiken om miljoenen migranten te deporteren. Dit is een al lang bestaand grondwettelijk recht op grond waarvan detentie kan worden aangevochten.

Enkele uren voordat de migranten in Texas op vliegtuigen naar El Salvador zouden worden gezet, rechtvaardigde de overheid hun deportatie door te verwijzen naar de Alien Enemies Act van 1798. Zonder bewijs beweerde de overheid dat de gevangenisbende Tren de Aragua de Verenigde Staten was binnengevallen met hulp van de Venezolaanse overheid. Hij noemde de bende een buitenlandse terroristische organisatie en betoogde dat de president hierdoor de bevoegdheid had om de leden uit te wijzen en hen voor onbepaalde tijd gevangen te houden in een buitenlandse gevangenis. De gedeporteerden worden daar al meer dan twee maanden vastgehouden zonder dat ze contact hebben met hun familie of advocaten.

Lee Gelernt, een advocaat die de strijd van de American Civil Liberties Union (ACLU) tegen de deportaties leidt, zei dat ze een "flagrante schending van de meest fundamentele beginselen van een eerlijk proces" vormen. Volgens de wet, zei hij, kan een migrant die een misdaad heeft gepleegd, worden aangeklaagd en gedeporteerd, maar "dat betekent niet dat ze potentieel een levenslange gevangenisstraf in een buitenlandse goelag kunnen krijgen."

In reactie op onze bevindingen reageerde woordvoerster Abigail Jackson van het Witte Huis met de opmerking dat “ProPublica zich zou moeten schamen voor het dienen van criminele illegale vreemdelingen die een bedreiging vormen” en voegde eraan toe dat “het Amerikaanse volk de immigratieagenda van de president krachtig steunt”.

Gevraagd naar de discrepanties tussen de openbare verklaringen van de overheid over gedeporteerden en de wijze waarop zij in de officiële informatie worden gecategoriseerd, herhaalde Tricia McLaughlin, adjunct-secretaris van DHS, eerder openbaar gemaakte verklaringen. Hij bleef volhouden, zonder bewijs te leveren, dat de gedeporteerden gevaarlijk zijn. "Deze personen die als 'geen criminelen' worden bestempeld, zijn in werkelijkheid terroristen, mensenrechtenschenders, bendeleden en meer. Het is alleen zo dat ze geen strafblad hebben in de Verenigde Staten."

Wat betreft de bewering van de overheid dat de Tren de Aragua-bende het land probeerde binnen te vallen, concludeerde een analyse van Amerikaanse inlichtingendiensten dat de bende geen bevelen opvolgt van de regering van de Venezolaanse president Nicolás Maduro. Tulsi Gabbard, de directeur nationale inlichtingen van het Trump-bestuur, ontsloeg de auteurs van het rapport nadat het openbaar was gemaakt. Volgens nieuwsberichten verklaarde Gabbards kantoor dat zij ernaar streeft om "een einde te maken aan de instrumentalisering en politisering" van de inlichtingendienst.

Ons onderzoek richtte zich op de 238 Venezolanen die op 15 maart werden gedeporteerd naar CECOT, de gevangenis in El Salvador. Hun namen stonden op een lijst die oorspronkelijk werd gepubliceerd door CBS News. De regering heeft ook tientallen andere migranten naar dat land overgebracht, onder wie Kilmar Abrego García, een Salvadoraanse man die volgens de regering per ongeluk is overgebracht. De rechtbanken hebben de overheid opgedragen zijn terugkeer naar de Verenigde Staten te verwerken.

Wij interviewden familieleden en advocaten van honderd gedeporteerden. Velen van hen namen op de ochtend van 15 maart contact op met hun dierbaren, omdat ze dachten dat ze terug zouden worden gestuurd naar Venezuela. Ze waren blij om herenigd te zijn met hun families en konden niet wachten om hun favoriete gerechten te bereiden en feestjes voor hen te geven. Sommige familieleden deelden video's die ze in Amerikaanse detentiecentra hadden opgenomen met ons of op sociale media. De gevangenen zeggen dat ze bang zijn om naar Guantanamo Bay te worden gestuurd, de Amerikaanse faciliteit op Cubaans grondgebied waar Washington gevangenen heeft vastgehouden en gemarteld. Sommigen van hen worden ervan verdacht de terroristische aanslagen van 11 september 2001 te hebben beraamd. Eerder dit jaar stuurde de regering van Trump vliegtuigen met Venezolaanse migranten naar dat gebied.

Niemand van hen had enig idee dat ze naar El Salvador gestuurd zouden worden.

Onder hen was de 31-jarige Leonardo José Colmenares Solórzano, die afgelopen juli Venezuela en zijn baan als jeugdvoetbalcoach verliet. Volgens zijn zus, Leidys Trejo Solórzano, maakte Leonardo een moeilijke periode door waarin hij probeerde zijn moeder en zichzelf te onderhouden: hij had moeite om een ​​betere baan te vinden vanwege de ineenstorting van de Venezolaanse economie. Ze vertelde dat hij in oktober werd aangehouden toen hij een afspraak had met de immigratiedienst vanwege zijn vele tatoeages. Daartoe behoorden familienamen, een klok, een uil en een kroon die, zo legde hij uit, was geïnspireerd op het logo van de voetbalclub Real Madrid.

In de informatie die wij van de DHS hebben gekregen, is geen enkele aanwijzing te vinden dat Colmenares een crimineel verleden had. Wij hebben ook geen veroordelingen of aanklachten tegen hem gevonden in de Verenigde Staten of in het buitenland. Trejo beweerde dat zijn broer nooit in de problemen is gekomen en dat hij geen strafblad heeft in Venezuela. Hij omschreef zijn uitzetting uit de Verenigde Staten als een ontvoering door de overheid.

"Het was best moeilijk. Erover praten vind ik moeilijk", zei Trejo, die op internet naar video's en foto's van zijn broer in de gevangenis in El Salvador zocht. “Ik heb veel slapeloze nachten door angst.”

Uit interne overheidsdocumenten blijkt dat, op een paar uitzonderingen na, alle ambtenaren alle gedeporteerden labelden als leden van de Tren de Aragua, zonder dat er nadere informatie werd verstrekt over hoe ze tot die conclusie kwamen. Uit gerechtelijke documenten en documenten die wij hebben verkregen, blijkt dat de overheid zich deels baseerde op berichten op sociale media, connecties met bekende bendeleden en tatoeages, waaronder kronen, horloges, wapens, granaten en het Jumpman-logo van Michael Jordan. Volgens onze bevindingen hebben minstens 158 Venezolanen die gevangen zitten in El Salvador tatoeages. Politiebronnen met expertise in de Aragua-trein in de Verenigde Staten, Colombia, Chili en Venezuela vertelden ons dat tatoeages geen indicatie zijn van bendelidmaatschap.

Volgens McLaughlin, woordvoerster van DHS, had het ministerie vertrouwen in de eigen analyse van het bendelidmaatschap, maar wilde het geen informatie verstrekken om deze analyse te rechtvaardigen.

"Ik denk dat de regering dit wil afschilderen als een grote poging om de openbare veiligheid van de Verenigde Staten te beschermen om politieke redenen", aldus John Sandweg, voormalig waarnemend directeur van Immigration and Customs Enforcement (ICE). Maar "zelfs uit sommige informatie van de overheid zelf blijkt dat er een kloof gaapt tussen wat er gezegd wordt en de werkelijkheid", merkte hij op, verwijzend naar de interne officiële documenten die we hebben verkregen.

Er staan ​​67 gedeporteerden vermeld tegen wie nog een strafrechtelijke aanklacht loopt, maar er worden geen details gegeven over hun vermeende misdaden. Van 38 van hen vonden we politie-, rechtbank- en andere documenten. In sommige gevallen week hun criminele verleden af ​​van de gegevens uit officiële documenten. Sommige verdachten waren al veroordeeld, en een ander werd gedeporteerd, zelfs nadat de aanklacht was ingetrokken.

Uit ons onderzoek is gebleken dat, net als bij de veroordeelde gedeporteerden, de meeste van deze aanklachten betrekking hadden op niet-gewelddadige misdrijven, zoals winkeldiefstal, drugsbezit of verkeersovertredingen.

Zes van de 67 verdachten hadden een aanklacht wegens poging tot moord, mishandeling, gewapende overval, wapenbezit of huiselijk geweld. Voorvechters van migrantenrechten zeggen dat Trump, door hen naar de gevangenis in El Salvador te sturen voordat hun zaak is opgelost, het rechtssysteem volledig omzeilt door zich te beroepen op de bevoegdheden van de uitvoerende macht.

Een voorbeeld is het geval van Wilker Miguel Gutiérrez Sierra, 23 jaar oud. Hij werd in februari 2024 in Chicago gearresteerd op verdenking van poging tot moord, overval en zware mishandeling, nadat hij samen met drie andere Venezolanen een vreemdeling in de trein had aangevallen en zijn telefoon en 400 dollar had gestolen. Hij pleitte onschuldig. Uit rechtbankdocumenten blijkt dat Gutiérrez, terwijl hij op zijn proces wachtte, onder elektronisch toezicht stond toen hij op straat werd gearresteerd door ICE-agenten in vijf zwarte busjes. Drie dagen later werd hij naar El Salvador gestuurd.

Maar volgens de gegevens die wij hebben gevonden, waren de meeste personen tegen wie een aanklacht liep, met minder ernstige aanklachten geconfronteerd. Maikol Gabriel López Lizano, 23, werd in augustus 2023 in Chicago gearresteerd omdat hij op zijn fiets op de stoep reed en een blikje Budweiser dronk. Zijn partner, Cherry Flores, noemde zijn deportatie een groot onrecht. "Ze hadden hem daar niet heen moeten sturen", zei hij. "Waarom moesten ze hem nou voor een biertje pakken?"

Jeff Ernsthausen, Adriana Núñez en Carlos Centeno van ProPublica hebben bijgedragen aan dit rapport. Vertaling door Gabriel Pasquini.