Midden in de nacht wakker worden om te eten: de stille stoornis die duizenden Colombianen treft, vooral vrouwen

In de stilte van de vroege ochtenduren, wanneer de meeste huizen slapen, stappen duizenden Colombianen uit bed met een onbedwingbare honger. Het is geen simpele trek of een incidentele trip naar de koelkast: het is een terugkerend patroon dat 25% tot 50% van iemands dagelijkse calorie-inname kan uitmaken. Wat weinig mensen weten, is dat achter dit gedrag een eetstoornis schuilgaat die bekendstaat als het nachtelijk eetsyndroom, een medische aandoening die de fysieke en mentale gezondheid van degenen die eraan lijden, aantast.

Psychiater Laura Villamil, specialist in eetgedrag, waarschuwt dat deze stoornis vaker voorkomt dan mensen denken en bovendien zeer misleidend is. "Mensen met dit syndroom worden 's nachts wakker om te eten en hebben moeite om weer in slaap te vallen. Dit gedrag kan leiden tot gewichtstoename, stofwisselingsproblemen zoals diabetes, en houdt verband met veranderingen in de slaapcyclus en neuro-endocriene patronen", legt ze uit.

In tegenstelling tot andere eetstoornissen herinneren mensen met dit syndroom zich hun nachtelijke eetbuien levendig. Het is geen onbewust eten, maar eerder een behoefte die de hersenen associëren met het verlichten van angst of het bevorderen van slaap, waardoor een cyclus ontstaat die moeilijk te doorbreken is.

Volgens klinische studies die Villamil aanhaalt, betreft het bij 66% van de gediagnosticeerde gevallen vrouwen. Dit verschil is volgens de specialist te wijten aan een combinatie van factoren: de druk om te voldoen aan schoonheidsidealen, de impact van restrictieve diëten en hormonale veranderingen die specifiek zijn voor elk geslacht. "Vrouwen zijn kwetsbaarder voor het ontwikkelen van deze eetstoornis door een combinatie van biologische, psychologische en sociale factoren", stelt ze.

Mensen met chronische stress, angst, obesitas of slaapstoornissen lopen ook een hoog risico, evenals mensen die langdurig intermittent fasting toepassen of onregelmatige eetgewoonten hebben. Bovendien is er een genetische component geïdentificeerd die de kans op het ontwikkelen van de aandoening bij naaste familieleden kan vergroten.

Een van de grootste problemen is dat dit syndroom vaak verward wordt met 'nachtelijke trek' of een gebrek aan discipline. Villamil verduidelijkt echter dat er specifieke symptomen zijn die alarmbellen moeten doen rinkelen: het consumeren van minstens een kwart van de dagelijkse calorieën na het avondeten, herhaaldelijk wakker worden om te eten, slapeloosheid, gebrek aan eetlust in de ochtend en bewuste herinneringen aan deze episodes.

De diagnose wordt gesteld als het gedrag langer dan drie maanden aanhoudt en niet gepaard gaat met andere stoornissen, zoals boulimia of eetbuistoornis.

De gevolgen, waarschuwt de specialist, gaan veel verder dan gewichtstoename. "Deze aandoening veroorzaakt een cascade van verwoestende metabole effecten door de desynchronisatie tussen de biologische slaap-waakcyclus en de voedselinname", benadrukt ze. Mensen met deze aandoening ontwikkelen een verminderde insulinegevoeligheid en een verhoogde glucoseresistentie, waardoor hun risico op diabetes type 2 en het metabool syndroom toeneemt.

De oorzaak ligt in een verstoring van het circadiane ritme van de hormonen die slaap en eetlust reguleren. De aanmaak van melatonine is vertraagd, cortisol – het stresshormoon – blijft 's nachts verhoogd en leptine en ghreline, verantwoordelijk voor het reguleren van verzadiging, raken uit balans, wat leidt tot aanhoudende honger en moeite met een vol gevoel.

Op fysiek niveau wordt de aandoening verergerd door vermoeidheid overdag, spijsverteringsproblemen zoals reflux, een hoog cardiovasculair risico en vroegtijdige metabolische veroudering.

In het digitale tijdperk is het blauwe licht van elektronische apparaten ook een stille bondgenoot van de aandoening geworden. "Langdurig gebruik van mobiele telefoons, tablets of televisies voor het slapengaan onderdrukt de melatonineproductie, verstoort de slaap en vergroot de neiging om 's avonds te eten", legt Villamil uit.

Wanneer de hersenen deze lichtprikkel ontvangen, interpreteren ze het alsof het nog steeds dag is, wat de honger- en verzadigingssignalen verstoort. Dit creëert een vicieuze cirkel tussen slapeloosheid en nachtelijk eten, wat de stoornis versterkt en moeilijker te beheersen maakt.

Ondanks de complexiteit is het nachtelijk eetsyndroom behandelbaar. Villamil benadrukt dat de aanpak alomvattend moet zijn en psychologische therapie, voedingsadvies, medische ondersteuning en gedragsstrategieën moet combineren om de balans in het lichaam te herstellen.

"Het doel is om de circadiane ritmes te resynchroniseren, angst te verminderen en slaap- en eetgewoonten te verbeteren. Als de patiënt zich aan de behandeling houdt, zal hij of zij zeker in staat zijn om zijn of haar voedselinname te verminderen en zijn of haar fysieke en metabolische gezondheid te verbeteren", verzekert de specialist.

Tot slot doet de psychiater een oproep aan families: "We moeten onze geest openstellen en begrijpen dat dit geen kwestie van wilskracht is. Het is een echte pathologie die tijdige medische aandacht vereist."

Journalist Milieu en Gezondheid