De penseelstreken van Carmen Parra 'geven een idyllische Mexicaanse sfeer' in San Lázaro

Daniel López Aguilar

Krant La Jornada, woensdag 27 augustus 2025, p. 2

Het Wetgevende Paleis van San Lázaro, waar normaal gesproken debatten en stemmingen plaatsvinden, maakte gisteren plaats voor poëzie, kunst en collectief geheugen.

In de lobby van gebouw A werd de tentoonstelling Carmen Patria, Carmen Parra, Suave Patria geopend. Er werden 44 werken getoond die een periode van meer dan 30 jaar bestrijken.

De collectie bestaat uit olieverfschilderijen, grafische werken, houtsculpturen en keramiek, waarvan vele nog nooit eerder zijn tentoongesteld. De werken zijn voorzien van inleidende teksten van culturele figuren, waaronder Eduardo Matos Moctezuma en Diego Prieto Hernández.

Carmen Parra, oorspronkelijk afkomstig uit Mexico-Stad, vierde haar 81e verjaardag en zestig jaar carrière. Ze werd vergezeld door actrice Ofelia Medina, curator Héctor Tajonar en vertegenwoordigers Dolores Padierna, Maricarmen Cabrera en Patricia Armendáriz, samen met ambtenaren, kunstenaars en vrienden, te midden van barokke engelen, monarchvlinders en steenarenden.

Aliza Klip, secretaris van administratieve en financiële diensten voor de Kamer, plaatste Parra in een geslacht dat gekenmerkt werd door kunst: als dochter van de architect Manuel Parra en nicht van Antonieta Rivas Mercado, leefde ze al op jonge leeftijd in een omgeving waar esthetiek een vanzelfsprekend element was.

Hij beschreef haar als ‘een rusteloze en heldere reiziger, een scherp waarnemer van de schepping, die zich manifesteert in zowel de steen van kathedralen als in het leven van inheemse volkeren.’

Deze lijn, versterkt door studies aan de Academie voor Schone Kunsten in Rome, de Nationale School voor Antropologie en Geschiedenis, La Esmeralda, en het Royal College of Arts in Engeland, kwam tot uiting in een omvangrijk oeuvre dat, in de woorden van de kunstenaar, "oprijst als een boom met diepe wortels, gevoed door de Mexicaanse bodem, zijn mythen en zijn eindeloze geschiedenis."

Zoektocht naar de nationale ziel

De tentoonstelling, waarvan de museografie is verzorgd door Carlos Macías, omvat werken die tussen 1993 en 2025 zijn gemaakt en weerspiegelt de mystieke visie van de schilder, beeldhouwer en antropoloog, evenals haar betrokkenheid bij de bescherming van het nationale erfgoed.

Curator Héctor Tajonar benadrukte dat Parra het pad heeft gevolgd dat Alfonso Reyes heeft bewandeld in zijn zoektocht naar de 'nationale ziel', die drieduizend jaar aan artistieke en culturele creatie omvat.

Carmen is een bewaker van het artistieke en natuurlijke erfgoed van Mexico. Haar penselen wekken een idyllische Mexicaanse identiteit op, die tot uiting komt in engelen, aartsengelen, altaren, vlinders en steenarenden die naast de Maagd van Guadalupe zweven, het iconografische hart van onze identiteit.

▲ Schilder Carmen Parra voor een altaarstuk van haar eigen creatie, bij de opening van de tentoonstelling Carmen Patria, Carmen Parra, Suave Patria , een eerbetoon in de lobby van het parlementsgebouw van San Lázaro. Foto: Cristina Rodríguez

Met zijn expressionistische barok weet hij traditie en moderniteit te versmelten tot één glans. Parra's vlammende zonnen kondigen een tijd aan die nog steeds van ons is, maar die kunst nodig heeft om niet in onzekerheid te verdwalen.

Actrice Ofelia Medina droeg enkele verzen voor uit Suave Patria van Ramón López Velarde: “Vaderland, uw oppervlakte is koren, uw mijnen het paleis van de koning van goud, en uw luchten de zwevende reigers…”

Tot haar recente creaties behoren The Flight of Freedom (2022-2023), een serie vlinders van hout en bladgoud, en het imposante Angel of Independence (2025), naast afbeeldingen van de Metropolitan Cathedral, de Tempel van Santiago Nurío (waarvan na de brand in Michoacán alleen de voorgevel overbleef, vastgelegd met papier, inkt en goud door de kunstenaar) en andere heiligen, aartsengelen en doopkapellen.

“Ik vier mijn 81e verjaardag met dankbaarheid”

Carmen Parra nam het woord en zei: "Alles wat ik ben en waar ik van droom, is mij door dit land gegeven. Ik vier mijn 80e verjaardag en 60 jaar als kunstenaar met diepe dankbaarheid. Mijn werk is een bewijs van en een teken van dankbaarheid; mijn manier om iets terug te doen voor de smeltkroes van beelden die mij hebben gevoed."

Als emeritus-oprichter van het National System of Creators bedankte ze ook haar collega's, vrienden en familie en herdacht ze degenen die de tentoonstelling mogelijk hadden gemaakt. Haar werk was geen afsluiting, maar eerder een begin. "Ik hoop terug te keren met nieuwe beelden, met hetzelfde vertrouwen in het land en de mensen van Mexico," verklaarde ze.

Ze verborg haar emoties niet en barstte aan het einde van haar toespraak in tranen uit, terwijl het publiek minutenlang applaudisseerde. Onder hen waren Emilio Payán, directeur van het Nationaal Prentenmuseum, en vrienden, collega's en fans van de schilder.

Carmen Patria, Carmen Parra, Suave Patria is van maandag tot en met vrijdag van 10.00 tot 18.00 uur te bezichtigen in het Palacio Legislative de San Lázaro (Avenida Congreso de la Unión 66, wijk El Parque, stadsdeel Venustiano Carranza). De tentoonstelling reist in 2026 door naar het Internationaal Barokmuseum in Puebla.

▲ Leden van het Chileense Nationale Theater tijdens de opvoering van Víctor Jara's album La poblacion . Foto met dank aan de Universiteit van Chili.

Reyes Martínez Torrijos

Krant La Jornada, woensdag 27 augustus 2025, p. 3

In 1972 bracht componist en zanger Víctor Jara (1932-1973) La poblacion (De Bevolking ) uit, een conceptalbum dat de armoede van Chileense arbeiders en het leven in kampen onderzoekt, met name de landbezetting in Herminda de La Victoria. Gebaseerd op dat werk brengt het Chileense Nationale Theater vandaag een bewerking van dit album op de planken in de Miguel Covarrubiaszaal van het Universitair Cultureel Centrum van de UNAM.

Cristian Keim, directeur van de Chileense instelling, legde aan La Jornada uit dat het een gedramatiseerd concert is, een mix van theater en muziek: "We hebben de partituren samengesteld, een paar maanden lang de historische context bestudeerd en vervolgens deze modulaire productie gemaakt."

Hij merkte op dat het zinvol is om La Población nu opnieuw in te richten, "nu er een aanzienlijk woningtekort is in Chili, omdat het te maken heeft met hoe werknemers en bewoners hun eigen ruimte creëren. De mogelijkheid om een ​​huis te hebben, wordt steeds complexer door de huidige middelen."

De productie is gerelateerd aan "de oorsprong van de grassroots-beweging en haar poging om fatsoenlijke huisvesting te verkrijgen. Het heeft een zeer theatrale reis en we reproduceren het, op een paar uitzonderingen na, bijna exact zoals het is begonnen. Het weerspiegelt de impulsen van mensen, hun dromen en hoe ze samenkomen", aldus de theaterdirecteur.

Vijftig jaar geleden was het probleem anders, maar het steekt nu weer de kop op omdat het te maken heeft met de concentratie van middelen en wie zich een eigen huis kan veroorloven. Mexico wordt ook steeds aantrekkelijker om in te wonen voor veel mensen uit verschillende gebieden. In zekere zin is het een probleem dat zich overal ter wereld voordoet. Bovendien is het een zeer geglobaliseerd probleem, en mensen verhuizen voortdurend heen en weer.

Het album werd geproduceerd door Jara, een van de pijlers van de Latijns-Amerikaanse muziek, Patricio Castillo, Inti Illimani en Los Blops, met medewerking van Sieveking, Isabel Parra, Bélgica Castro, Pedro Yáñez, Patricio Solovera en de groepen Canto Amaranto en Huamarí.

Keim merkte op dat de huisvestingskwestie complex en cruciaal is voor het concert, dat zo'n 50 mensen op het podium zal brengen. "Visueel en energetisch wordt het superaantrekkelijk." Tien mensen uit het Zuid-Amerikaanse land komen meewerken aan de productie, waaronder vier acteurs-zangers, een traditionele Chileense gitarist, een dirigent en de regisseur, om samen te werken met het Faculteitsorkest voor Muziek en een Mexicaans koor.

De tentoonstelling vindt plaats in het kader van de Internationale Boekenbeurs voor Universitaire Studenten, waar ook de Universiteit van Chili aan deelneemt.

De Chileen merkte op dat Jara internationaal erkend is als zanger, maar dat hij in de eerste plaats acteur en theaterregisseur was. "We werken in het Nationaal Theater, waar Víctor zich ontwikkelde als acteur en regisseur. In ons theater is er een kleedkamer die zijn naam draagt. Volgens de legende heeft hij daar enkele van zijn belangrijkste liederen gecomponeerd. Zijn persoonlijkheid is voor ons als theater en universiteit enorm belangrijk, en we doen dit werk met veel plezier."

Landelijke omgeving

Jara, volgens zijn collega-acteur en regisseur, "benaderde muziek via theater. Het begon in de jaren 60 en er is een heel perspectief op wie wij Chilenen zijn en hoe we als samenleving in elkaar zitten. Er zijn een aantal onderzoekers die zich bijvoorbeeld verdiepen in de plattelandswereld; een heel duidelijk voorbeeld uit die tijd is Violeta Parra. Víctor verdiepte zich in die omgeving om die op het podium en in het theater te brengen. Hij raakte diep betrokken bij muziek en is er uiteindelijk gaan wonen."

De acteur benadrukte dat Jara in de jaren vijftig een zeer bekende mimespeler was en begin jaren zestig een succesvol toneelregisseur werd; hij is "een van de helden van het Chileense theater". Hij besloot zich op muziek te richten vanwege de potentie ervan als middel om boodschappen over te brengen die veel breder waren dan alleen theater, binnen de context van een sociale beweging die leidde tot de regering van Salvador Allende.

Om dit album te maken, woonde Víctor Jara in de wijk Herminda de La Victoria, interviewde hij bewoners en leerde hij hun verhalen kennen. Met advies van de beroemde toneelschrijver Alejandro Sieveking schreef hij de songteksten en enkele teksten die tussen de liedjes op dit veelzijdige album staan, dat theatraal zeer goed geschreven is.

Het neemt ons mee op een complete reis van de dromen van mensen die een thuis willen en de strijd en acties die ze ondernemen, met een aantal goede en grappige momenten ertussen; ook een aantal zeer tragische gebeurtenissen in deze strijd. Het eindigt op een punt waarop ze dit doel bereiken, maar op de een of andere manier begrijp je Victors boodschap en de boodschap van het album dat de strijd voortduurt, net als het idee dat doelen voortdurend veranderen en deze mensen ergens anders naar gaan streven.

Keim noemde het album erg feestelijk en interessant omdat het "vol zit met ontroerende, populaire energie. Dat is iets waar we in Chili op een bepaalde manier naar verlangen, maar dat is tijdens de dictatuur in het land grotendeels verloren gegaan."

Het concert "La poblacion" (De Bevolking ) van Víctor Jara vindt vandaag plaats om 19.30 uur in de Miguel Covarrubias-zaal (3000 Insurgentes Sur Avenue, Coyoacán). De toegang is gratis, totdat de zaal vol is.

Juan Carlos G. Partida

Correspondent

Krant La Jornada, woensdag 27 augustus 2025, p. 3

Guadalajara, Jal., Sokem Viniketik ( Absurde mannen ) is de bundel met zes verhalen van de Tsotsil-auteur María Victoria Díaz Ruiz (San Cristóbal de las Casas, 1995). De bundel won de 13e editie van de Indigenous Literature of America Award (PLIA). Volgens de winnares zijn de verhalen geïnspireerd door de filosofische betekenis van het werk van Franz Kafka en Albert Camus, maar spelen ze zich af in de leefomgeving van de inheemse bevolking van Chiapas.

"Mijn hoofdpersonages zijn niet voor mannen gemaakt, maar voor vrouwen, om de gemeenschap te laten zien dat niet alles zo rooskleurig is als de westerse cultuur gelooft. Inheemse volken lijden onder verkrachting en armoede, hoewel deze omstandigheden door de generaties heen veranderen, net als onze levens. Misschien was er vroeger meer armoede", aldus Tsotsil, de inheemse basisschoolleraar en spreker van de Chamula-taal.

Hij gaf aan dat de begeleiding van Kafka en Camus hem in staat stelde om na te denken over de rol die de mensheid als geheel en als individu in de werkelijkheid speelt, en dat hij deze rol wilde vertalen naar zijn verhaal.

Ze zei dat ze er erg trots op was de tweede spreker uit Tsotsil te zijn die de PLIA won, na de overwinning van haar landgenote Ruperta Bautista Vázquez vorig jaar in de poëziecategorie van de wedstrijd. Ze was tevens de derde vrouw die de prijs in de afgelopen drie jaar won.

Vrouwenstemmen

"Wij zijn een van de meest gemarginaliseerde gemeenschappen. Er zijn al vrouwelijke schrijvers die er deel van willen uitmaken, en wij willen als vrouwen onze omgeving, onze manier van leven en hoe onze gemeenschap eruitziet, zichtbaar maken. Ik ben er trots op dat Chiapas deze prijzen in ontvangst neemt", zei ze in een videoverbinding met San Cristóbal de las Casas vanaf de Universiteit van Guadalajara, die de prijs van 300.000 peso organiseert samen met de deelstaatregering van Jalisco en de Mexicaanse federale overheid.

Adira Montserrat Fierro, rector van de UdeG North Campus, een gebied met Wixárika-gemeenschappen in Jalisco, zei dat de prijsuitreiking voor María Victoria op 5 december plaatsvindt op de Internationale Boekenbeurs van Guadalajara. De ceremonie omvat de publicatie van haar werk, een beeldje en officiële erkenning in "een daad van herinnering en gerechtigheid voor de stemmen die ons herinneren aan waar we vandaan komen."