Tien jaar geleden sloten regeringen het Klimaatakkoord van Parijs. De overeenkomst was een mijlpaal in de multilaterale diplomatie. De energietransitie is sindsdien gaande. Maar ook de weerstand tegen de klimaatdoelen groeit.

9 november 2025, 05:30 uur

De regeringen van de wereld komen maandag opnieuw bijeen om de toekomst van het klimaatbeleid te bespreken. Dit jaar vindt de klimaatconferentie plaats in de stad Belém.

Vanaf maandag zit de hele wereld weer aan dezelfde tafel. Ongeacht of regeringen voor of tegen strengere klimaatmaatregelen zijn, ze reizen allemaal af naar Brazilië.

NZZ.ch vereist JavaScript voor essentiële functies. Uw browser of advertentieblokkering blokkeert dit momenteel.

Pas de instellingen aan.

Ook de VS. Terwijl de Amerikanen zich terugtrekken uit het Klimaatakkoord van Parijs, lijken ze de klimaatonderhandelingen niet los te kunnen laten. China heeft zelfs al een nieuwe klimaatdoelstelling voor 2035 aangekondigd: 's werelds grootste vervuiler is nog steeds van plan miljarden te investeren in schone technologieën.

De opzet van multilaterale klimaatonderhandelingen staat onder druk, maar blijft relevant. Wat staat er dit jaar op de agenda? De NZZ heeft drie aspecten onderzocht.

De EU en andere vervuilers eisen nieuwe klimaatdoelen.

China is van plan zijn uitstoot tegen 2035 met maximaal 10 procent te verminderen: dit is onvoldoende om de klimaatdoelen van Parijs te halen. Het is echter de eerste keer dat 's werelds grootste vervuiler zich formeel heeft gecommitteerd aan emissiereductie.

De EU, 's werelds vierde grootste uitstoter en zelfverklaard wereldkampioen klimaatbescherming, heeft nog geen nieuwe emissiedoelstelling aangekondigd. Dit ondanks het feit dat alle regeringen volgens de regels van het Klimaatakkoord van Parijs dit jaar verplicht waren om nieuwe klimaatdoelen voor 2035 in te dienen.

De Europeanen zijn niet de enigen die de deadline hebben gemist. Veel belangrijke landen moeten nog overeenstemming bereiken over nieuwe plannen. Een voorbeeld daarvan is India, dat al jaren een stijgende uitstoot heeft en nu de derde grootste uitstoter ter wereld is geworden, vóór de EU.

Het VN-Klimaatsecretariaat, het hart van het multilaterale klimaatregime, publiceerde onlangs een eerste analyse van de status van de wereldwijde emissiereducties. Deze analyse is echter beperkt, aangezien deze gebaseerd is op plannen die slechts ongeveer 30 procent van de wereldwijde emissies bestrijken.

Niettemin toont het duidelijk aan wat algemeen bekend is: de geplande emissiereducties zijn veel te gering om de klimaatdoelen te halen. De emissies stijgen nog steeds. Vorig jaar bereikten ze een nieuw record , aangevoerd door India, Rusland, Indonesië en andere groeiende opkomende economieën.

De laatste cijfers maken het duidelijk: de 1,5-gradendoelstelling van het Klimaatakkoord van Parijs is voorlopig niet langer haalbaar en het is niet langer geloofwaardig om er retorisch aan vast te houden. Onderzoekers beweren dit al lang, en nu begint ook de VN het in hun toespraken op te nemen.

Maar de analyse van klimaatplannen laat ook zien dat de energietransitie in veel landen wereldwijd gaande is. Dankzij deze plannen zal de uitstoot de komende tien jaar met 10 procent dalen ten opzichte van 2019. Deze ontwikkeling wijst volgens de VN in de goede richting. De "enorme investeringsstromen in schone energie in bijna alle grote economieën" zijn bemoedigend. Zo heeft hernieuwbare energie dit jaar steenkool ingehaald als 's werelds grootste elektriciteitsbron.

De VN-analyse gaat ook in op de gevolgen van klimaatverandering. De wereld betaalt nu al een hoge prijs voor de opwarming van de aarde, terwijl ze tegelijkertijd een positief economisch keerpunt nadert. De onderhandelingen in Belém zullen verdere aanwijzingen geven over de vraag of en onder welke voorwaarden de wereldwijde energietransitie zal versnellen.

Aanpassing aan klimaatverandering staat centraal

Na orkaan Melissa ligt alles in puin: op de foto staat Saint Elizabeth in het zuiden van Jamaica. — Maria Alejandra Cardona/Reuters

Om geloofwaardig te blijven, moet de klimaatconferentie oplossingen aandragen waarmee landen zich beter kunnen voorbereiden op overstromingen, hittegolven, bosbranden en droogte. Elke weg of school die met het oog op een warmere wereld wordt gebouwd, laat concreet zien waarom goed doordacht klimaatbeleid relevant is voor het dagelijks leven.

Aanpassing aan klimaatverandering is absoluut essentieel, schreef André Aranha Corrêa do Lago in oktober. Het is net zo belangrijk als het verminderen van de uitstoot. De Braziliaanse diplomaat is voorzitter van de conferentie van dit jaar.

Deze verschuiving – of liever gezegd, uitbreiding – van klimaatbeleidsprioriteiten is belangrijk. En het heeft lang geduurd voordat deze op gang kwam. Ontwikkelingslanden pleiten al jaren voor een sterkere focus op de dringende taak om hun bevolking voor te bereiden op de gevaren van klimaatverandering.

Mensen zijn niet geïnteresseerd in jargon over klimaatbeleid, schreef Corrêa do Lago. "Ze praten over overstroomde huizen en mislukte oogsten, over de ineenstorting van de lokale economie na stormen, over verwoeste scholen en ziekenhuizen."

Maar activisten en milieubewuste politici hebben het probleem jarenlang gebagatelliseerd. Ze vreesden dat de focus op emissies de druk van de noodzakelijke reducties zou wegnemen. Dit heeft vooral geleid tot een lange periode van verwaarlozing van een onderwerp dat voor veel landen steeds belangrijker wordt.

Tot nu toe. Want voor Brazilië staat adaptatie centraal tijdens de klimaatconferentie van dit jaar. Nadat orkaan Melissa vorige week het Caribisch gebied teisterde en wijdverbreid leed veroorzaakte, zal dit thema ook voor veel andere ontwikkelingslanden en opkomende economieën een absolute prioriteit zijn.

Biljoenen voor klimaatbescherming

Landen hebben echter aanzienlijke financiële middelen nodig om zich voor te bereiden op de risico's van klimaatverandering. Investeringen in bescherming tegen overstromingen of hittebestendige infrastructuur blijven echter ver achter bij wat experts nodig achten.

Volgens de VN vertegenwoordigt de financiering van deze gebieden minder dan een derde van de totale klimaatfinanciering van geïndustrialiseerde landen. Deze "chronische onderinvestering" stelt landen bloot aan risico's en dwingt hen om schaarse middelen, afkomstig van gezondheidszorg, onderwijs en infrastructuur, te besteden aan noodmaatregelen en wederopbouw, schreef Corrêa do Lago.

De komende weken zullen diplomaten onderhandelen over hoe de financiële steun van overheden kan worden verhoogd en investeringen aantrekkelijker kunnen worden gemaakt voor de particuliere sector.

Brazilië werkt tijdens de conferentie aan het samenstellen van een financieel pakket voor ontwikkelingslanden. De donoren, aldus Corrêa do Lago, zijn een mix van rijke geïndustrialiseerde landen, liefdadigheidsorganisaties en multilaterale ontwikkelingsbanken.

De details zijn nog onduidelijk, maar de kwestie staat al op de agenda van sommige rijke donoren. Bill Gates, de miljardair en oprichter van Microsoft, riep in oktober op tot een omslag in het denken om klimaatbeleid effectiever te maken. Overheden zouden meer moeten investeren in adaptatie en het verbeteren van de levensverwachting, in plaats van zich uitsluitend te richten op emissiereductiedoelstellingen.

Voor ontwikkelingslanden zijn klimaatonderhandelingen een cruciaal forum om financiële en technologische obstakels te bespreken, de energietransitie te implementeren en oplossingen te ontwikkelen om klimaatverandering te bestrijden. Voor veel van deze landen omvat de discussie niet alleen klimaatbeleid, maar ook economische aspecten.

Ze willen de belemmeringen op de internationale financiële markt bespreken en de benodigde middelen voor de uitbreiding van het energiesysteem. Bovendien pleiten ontwikkelingslanden al jaren voor de uitwisseling van technologische kennis en meer aandacht voor de aanpassing aan de schadelijke gevolgen van klimaatverandering.

Een vloedgolf verwoest niet alleen dorpen, maar ook vooruitgang. Veel landen moeten de kosten dragen – en hun schulden lopen op.

Financiële steun aan ontwikkelingslanden is jaarlijks een belangrijk twistpunt in de onderhandelingen tussen regeringen. Tijdens de klimaatconferentie in Bakoe, Azerbeidzjan, hebben geïndustrialiseerde landen toegezegd jaarlijks 300 miljard dollar te investeren in klimaatfinanciering tot 2035.

Veel ontwikkelingslanden bekritiseerden dit resultaat als onvoldoende. Er wordt dit jaar verder gewerkt aan het verhogen van de jaarlijkse financiering voor klimaatactie tot in totaal $ 1,3 biljoen via particuliere investeerders en ontwikkelingsbanken.

Voor Brazilië gaat het om meer dan alleen geld. De VS trekken zich terug uit het Klimaatakkoord van Parijs en gebruiken hun politieke apparaat om het klimaatbeleid te vertragen. Tegelijkertijd heeft het groene enthousiasme van de afgelopen jaren plaatsgemaakt voor desillusie.

In veel landen groeit de politieke weerstand tegen de inspanningen die nodig zijn voor de energietransitie. Daarom zullen de onderhandelingen in Belém de komende weken ook gericht zijn op het geven van een nieuwe impuls aan de klimaatagenda. De gesprekken moeten aantonen dat regeringen wereldwijd nog steeds achter de energietransitie staan en gezamenlijke oplossingen kunnen vinden voor de gevaren van klimaatverandering.

Corrêa do Lago ziet dit ook als zijn taak. "We moeten overbrengen dat er vooruitgang is op deze (klimaat)agenda, want we bevinden ons in een fase waarin de meerderheid van het publiek vindt dat deze agenda terrein verliest", zei hij slechts enkele dagen voor aanvang van de conferentie.

Sven Titz (tekst), Nikolai Thelitz, Roland Shaw (grafiek) 4 november 2025

Adina Renner, Cian Jochem 11 april 2025

Kalina Oroschakoff 26 september 2025