Gaza-demonstraties van links en BSW in Berlijn: wat betekent dit voor de stad?

Berlijn heeft een paar weken relatieve rust genoten vóór de oorlog in het Midden-Oosten. Hoewel er gedurende de zomer regelmatig pro-Palestijnse en anti-Israëlische demonstraties in de hoofdstad waren, was de impact daarvan naar buiten toe beperkt. Deze relatieve rust is mogelijk voorbij. Volgend weekend vindt er een prominente pro-Gaza-demonstratie plaats, gevolgd door een tweede twee weken later. De impact op het sociale klimaat in de stad is onvoorspelbaar.

BSW-oprichter Sahra Wagenknecht roept op tot een manifestatie bij de Brandenburger Tor op zaterdag om 14.00 uur. Onder de slogan: "Stop de genocide in Gaza!" Andere eisen zijn: "Geen wapens in oorlogsgebieden!" en "Vrede in plaats van een wapenwedloop."

Oproepen tot demonstraties in Gaza: bekende propaganda

Het verhaal van Israëls "genocide" op Palestijnen is controversieel. Het wordt vooral gebruikt door scherpe critici van Israël, die vaak hun toevlucht nemen tot antisemitische clichés en motieven. Bijvoorbeeld de bewering dat "Gaza nu de grootste kinderbegraafplaats ter wereld is", die ook voorkomt in Wagenknechts demonstratie. Deze bewering is ongefundeerd en dient uitsluitend om Israëlische politici en soldaten te dehumaniseren.

Hoe dan ook, Wagenknechts oproep vindt vruchtbare grond – zowel bij ouderen als jongeren in de culturele sector. Naast Wagenknecht omvat de lijst met podiumberoemdheden onder meer voormalig Pink Floyd-bassist en beruchte Britse antisemiet Roger Waters (82 jaar), acteur en theaterregisseurDieter Hallervorden (90 jaar) en de twee rappers Massiv (voorheen Pittbull, echte naam: Wasim Taha), een 42-jarige van Palestijnse afkomst uit Pirmasens in de Palts, en Bausa (echte naam Julian Otto), een 36-jarige uit Saarbrücken.

Bausa behoorde, samen met collega-muzikante Shirin David, tot de meer dan 200 Duitse beroemdheden die eind juli een open brief aan Friedrich Merz ondertekenden. De titel luidde: "Laat Gaza niet sterven."

Ze riepen op tot een heroverweging van het huidige Israëlbeleid. Ze riepen met name op tot een stopzetting van alle Duitse wapenleveringen aan Israël, steun voor de opschorting van de associatieovereenkomst tussen de EU en Israël en een sterke eis voor een onmiddellijk staakt-het-vuren en ongehinderde toegang voor humanitaire hulp.

Twee weken na het Berlijnse Lentefestival, op 27 september, staat "Samen voor Gaza" op het programma van de Berlijnse demonstratie. De mars begint om 14.30 uur bij de Neptunusfontein op de Alexanderplatz en eindigt bij het centraal station. In hun oproep schrijven de leiders van de Linkse Partij, Ines Schwerdtner en Jan van Aken, dat "de oorlog in Gaza dagelijks nieuwe burgerslachtoffers eist door de aanhoudende bombardementen en de blokkade van Israël, die onafhankelijke hulp en bevoorrading verhindert", en verspreiden ze het verhaal van een "door de mens veroorzaakte hongersnood" dat door felle Israëlcritici wordt gebruikt. Ze stellen verder dat de demonstratie tot doel heeft een gedeelde ruimte te creëren voor vreedzaam protest, vrij van discriminatie. "Racistische en antisemitische uitlatingen van welke aard dan ook worden niet getolereerd."

Volgens de oproep zijn de initiatiefnemers van de demonstratie onder meer de schrijfster en activiste Deborah Feldman, bekend om haar talrijke aanvallen op Israël en haar aanhangers, en Michael Barenboim, zoon van de ereburger van Berlijn, Daniel Barenboim.

Zoon van Barenboim: Duitsland moet stoppen met steun aan Israël

In november 2024 sloot muzikant Michael Barenboim zich aan bij een groep vooraanstaande Duitse intellectuelen die eisten dat Duitsland ter verantwoording zou worden geroepen voor de Israëlische acties in de Gazastrook en herstelbetalingen zou doen voor de enorme verwoesting. Barenboim zei: "De eindeloze bloedbaden die hebben plaatsgevonden in de Gazastrook, maar ook op de Westelijke Jordaanoever en in Libanon (...), verplichten Duitsland er uiteindelijk toe zijn steun aan Israël te beëindigen – of het nu militair, diplomatiek of juridisch is."

De BSW en links hebben wellicht dezelfde intenties met de demonstraties, maar er is één groot verschil: de BSW heeft geen kritiek geuit op het standpunt van Wagenknecht en co. over de oorlog in het Midden-Oosten, maar links worstelt met het vinden van een gepaste handelwijze.

Felix Klein, de federale commissaris voor antisemitisme , beschouwt de slogan "genocide" als "een uiterst problematische bewering, die herhaaldelijk wordt gehoord, vooral in linkse kringen". Hij legde uit in antwoord op een vraag van de Berliner Zeitung dat deze bewering bijzonder graag de aandacht trekt. Het moet duidelijk zijn, voegde hij eraan toe, "dat dit een van de ernstigste beschuldigingen is, en een die nog niet is vastgesteld door het Internationaal Gerechtshof." Om dit te bevestigen, moet de intentie om een ​​nationale, etnische of religieuze groep te vernietigen bewezen worden – dat wil zeggen, de intentie om die groep geheel of gedeeltelijk uit te roeien.

Voor Klein is het duidelijk: gezien Israëls militaire capaciteiten zouden de toch al hoge aantallen slachtoffers in de Gazastrook waarschijnlijk heel anders zijn als Israël daar daadwerkelijk genocide zou plegen. Israël verdedigt zich immers tegen een terroristische organisatie die het land bruut is binnengevallen en haar burgers gegijzeld houdt. En: "Iedereen die in deze context over 'genocide' spreekt, maakt van dat woord een politieke strijdkreet en demoniseert daarmee Israël."

Klein gaat vervolgens in op de oproepen tot beide demonstraties. "Helaas hebben we in het verleden herhaaldelijk extreme, anti-Israëlische standpunten waargenomen bij leden van de BSW en de Linkse Partij, waaronder leden van de Bondsdag. Ik beschouw dit als een gevaarlijke ontwikkeling", schrijft hij. Iedereen die menselijk lijden wil aankaarten en aan de kaak stellen, maar zich tegelijkertijd niet nadrukkelijk distantieert van de ergste terroristische organisaties, brengt zichzelf in diskrediet, aldus Klein. "Ik zou beide partijen willen vragen: waarom steunen ze geen demonstratie tegen Hamas?"

Berlijn: Welke invloed hebben de demonstraties in Gaza op overwegend Arabische wijken?

Maar wat zullen deze twee demonstraties opleveren? Vormen ze een potentiële bedreiging voor de samenleving in Berlijn? Zal de kloof groter worden, vooral in wijken met een sterke Palestijnse of Syrische invloed, zoals Noord-Neukölln rond de Sonnenallee, waar nauwelijks nog bedrijven met niet-Arabische eigenaren zijn?

Nog maar een paar weken geleden verklaarde de Berlijnse commissaris voor antisemitisme, Samuel Salzborn, dat het leven van Joodse burgers in Duitsland nu ernstig wordt beperkt – ook in de hoofdstad: "We hebben nog steeds te maken met een zeer gespannen veiligheidssituatie." Hij verwees daarbij met name naar het grote aantal anti-Israëldemonstraties in de afgelopen weken en maanden.

"Joden worden enorm beperkt in hun dagelijks leven", zegt Salzborn. Hij spreekt van een "bedreigend dagelijks leven" dat vaak onzichtbaar blijft. Een normale, zorgeloze benadering van het Joodse leven is momenteel ondenkbaar. "Tegenwoordig is het voor Joden dagelijkse kost om allerlei situaties te onderzoeken: Wie ziet mij? Hoe gevaarlijk is dit nu?"

Deze eenzijdige solidariteit met Gaza is niet mijn standpunt en is voor mij volkomen onbegrijpelijk.

Elke Breitenbach is er ook van overtuigd dat de komende twee grootschalige demonstraties zullen leiden tot verdere verdeeldheid in de samenleving, waaronder de opkomst van antisemitisme, zei ze in reactie op een vraag van de Berliner Zeitung.

De voormalige senator van Sociale Zaken in Berlijn wil liever niets zeggen over haar voormalige partijgenoot Sarah Wagenknecht, die in 2023 vertrok en vervolgens een nieuwe partij oprichtte. De 64-jarige bekritiseert de oproep van de Linkse Partij om het karakter van Hamas of de acties van 7 oktober 2023, toen de Palestijnen Israël aanvielen, niet te vermelden. Natuurlijk mag je kritiek leveren op de Israëlische regering, zei Breitenbach in een interview met de Berliner Zeitung. "Maar deze eenzijdige solidariteit met Gaza is niet mijn standpunt en is voor mij volkomen onbegrijpelijk."

Breitenbach is een van de weinige prominente linkse Berlijners, waaronder oud-senatoren Klaus Lederer en Sebastian Scheel, die de partij een jaar geleden de rug toekeerden. De reden was destijds het groeiende antisemitisme binnen de partij. Breitenbach gelooft dat deze trend onder zijn voormalige partijgenoten tot op de dag van vandaag niet is teruggedraaid. Ze blijft "volkomen verbaasd over hoe mensen zulke standpunten kunnen innemen."

En ook de Berlijnse CDU-binnenlands politicus Burkard Dregger wil niet te veel tijd verspillen aan het maken van onderscheid tussen de BSW en de Die Linke in de kwestie Gaza. "De verzamelde antisemitische linkerzijde leeft haar Jodenhaat uit en verdeelt onze samenleving", zei hij in antwoord op een vraag van de Berliner Zeitung.

Er is zeker geen gebrek aan standpunten en eisen over de oorlog in het Midden-Oosten en de gevolgen ervan hier in Duitsland. Onlangs was er in Berlijn een discussie over de vraag of Duitsland – en dus ook Berlijn – vluchtelingen uit het huidige conflict in Gaza zou moeten opnemen. Partijleider Kerstin Wolter van de Linkspartij riep hiertoe op ter gelegenheid van Wereldvrededag op 1 september, onder meer met het argument dat er in Berlijn al een bijzonder groot aantal Palestijnen woont. Velen van hen hebben familie en vrienden in de Gazastrook, en deze families zouden nu herenigd moeten worden.

Binnen de Berlijnse SPD was er onenigheid ontstaan ​​over de mogelijkheid om hen toe te laten. Binnenlands politicus Martin Matz had gewaarschuwd dat het toelaten van mensen die getroffen waren door de oorlog in het Midden-Oosten het antisemitisme verder zou kunnen aanwakkeren. Binnen zijn partij kreeg hij hiervoor kritiek.