Eiland West-Berlijn | Afstand en empathie

Hij was de man met de camera. Kreuzberg was zijn wereld. Toen Wolfgang Krolow in 1972 vanuit Mannheim naar West-Berlijn kwam, had de pas 22-jarige student visuele communicatie aan de Hogeschool voor de Kunsten al aanzienlijke levenservaring opgedaan. Vrijheidslievend en afkomstig uit een welgesteld gezin, stopte hij kort voor zijn middelbareschooldiploma met school en liftte naar Turkije, Syrië, Iran, Afghanistan en uiteindelijk Irak. De hippieachtige reis eindigde in een Iraakse modderpoel waar hij gevangen werd gezet, verdacht van spionage. Krolow had de lijken van geëxecuteerde tegenstanders van het Baath-regime gefotografeerd.

Dankzij het initiatief van zijn moeder en het Duitse consulaat wordt hij vrijgelaten uit de gevangenis en keert hij terug naar Duitsland. Hij behaalt zijn middelbareschooldiploma in de Palts en studeert beeldhouwkunst en grafische vormgeving aan de kunstacademie van Mannheim. Maar het eiland West-Berlijn, met zijn bloeiende alternatieve scene en het vooruitzicht op een leven zonder dienstplicht, fascineert hem als een plek van verlangen, en Krolow bezwijkt.

Krolow werkte als losse arbeider en slaagde er steeds meer in om als freelance fotograaf de kost te verdienen. Sinds midden jaren zeventig vormt Kreuzberg het middelpunt van zijn leven en werk. In 1977 verhuisde hij naar Chamissoplatz en verbond hij zich artistiek met deze unieke biotoop, die, het moet gezegd, vandaag de dag niet meer bestaat. Hier, in de schaduw van de Muur, aan de uiterste oostgrens van het eiland West-Berlijn, leven voornamelijk zogenaamde gastarbeiders van Turkse afkomst en hun gezinnen naast de al lang bestaande lagere middenklasse – en de linkse hippie-, punk- en kraakscene.

Wolfgang Krolow, een vriendelijke, magere man met lang, warrig haar en een leren jas, beweegt zich door deze vervallen, vroeg-bohemienwijk, grotendeels aan zijn lot overgelaten door de politiek, met een kalme toegankelijkheid en openheid naar alle drukke milieus. De Turkse kinderen zijn blij wanneer Krolow met zijn camera verschijnt, lachend poseert of zich ongegeneerd laat fotograferen van hun kinderspel. Hij wint het vertrouwen van de punks, aanvankelijk persona non grata aan de bar als "hippie" in de trendy bars. En uiteindelijk mag hij het dagelijks leven vastleggen van deze diverse Kreuzbergse werelden, die desondanks voortdurend symbiose aangaan en zich vermengen.

Zijn beelden van de maatschappelijke werkelijkheid onthullen dat de fotograaf één is met de wereld die hij afbeeldt. Het zijn foto's op ooghoogte; zijn onderwerpen mogen onderwerp zijn, juist in hun rauwheid, in de gebrokenheid van de sfeer die ze oproepen. Krolow fotografeerde meer dan vijftien jaar lang demonstraties, met name de rust na de storm, straatfestivals, kraakpanden en hun bewoners die werden gerenoveerd en geprotesteerd, portretten en straattaferelen van werkende Turkse mannen, feestende punkers en spelende kinderen op de achtergrond van een door politici aangewezen wijk die gesloopt moest worden. Daarnaast zijn er gevels en complete straten, die deze publiekslieveling vanaf de daken van Kreuzberg vastlegt dankzij zijn kameraadschap met de plaatselijke schoorsteenveger. Krolows foto's getuigen van een uitstekend oog voor kadrering, een scherpzinnigheid en een enorm inlevingsvermogen. Het zijn de perspectieven van een meesterlijk getrainde fotograaf en, het moet gezegd, een filantroop wiens hart links klopt. De afstand tot zijn onderwerpen wordt dialectisch gecompenseerd door sympathie, wat de spanning in zijn foto's creëert.

De in 2019 overleden kunstenaar heeft er nooit een geheim van gemaakt dat Krolows foto's bedoeld waren om bij te dragen aan de promotie van een cultuur van verzet. Toch zijn zijn foto's geen agitprop. Zijn werk beschrijft de sociale conflicten die West-Berlijn, en met name Kreuzberg, in de jaren zeventig en tachtig in hun greep hielden en die zich ver buiten de biotoop uitstrekten. Ze illustreren de strijd voor betaalbare huisvesting, een goed leven zonder angst voor repressie en fascisme, voor een stad voor iedereen, een leven dat niet verkocht wordt.

Nu veel van de destijds gekoesterde hoop is vervlogen, is het onderdompelen in Krolows werk zowel verlangend als weemoedig. Zijn foto's ontroeren ons onmiddellijk en herinneren ons eraan waar we nog voor moeten vechten. Bovenal bieden ze hoop op betere tijden, want ze bieden een glimp van wat er zo veel zou veranderen: als we onszelf sterker zouden begrijpen als onderdeel van een gedeelde wereld. Vereinigung A heeft nu een groot retrospectief van Wolfgang Krolows werk gepubliceerd in een episch geïllustreerd boek getiteld "Kreuzberg the World". Een iconische schat aan beelden uit de Berlijnse tegencultuur.

Sigrid Heger, Andreas Homann en Rainer Wendling (red.): Kreuzberg the World. Foto's door Wolfgang Krolow. Vereinigung A, 280 pp., harde kaft, € 44.