»Een jaar zonder zomer« | Florentina Holzinger in de Volksbühne: welkom op het feest!

Florentina Holzinger is terug met een nieuwe productie in de Berliner Volksbühne am Rosa-Luxemburg-Platz. De gevierde optredens van Holzinger zijn momenteel het populairst op de theaterpodia van Europa. Als er iemand is die een nieuw, jong publiek naar de theaters weet te trekken, dan is zij het wel. Iedereen heeft wel minstens één keer gezien wat hij aan het publiek presenteert. Hoe dan ook, ze zit nooit verlegen om schandalen: seks en bloed, luid en schreeuwerig, dat is de ensceneringsstrategie.

Ook ‘A Year Without Summer’ ondermijnt vanaf de eerste scène alle verwachtingen: een artiest betreedt het podium – volledig gekleed. Al snel sluiten er zich nog een tiental vrouwen bij ons aan, allemaal gekleed. Iedereen weet, of je nu een doorgewinterde fan bent of een theaterbezoeker met een onbevangen blik: het is al lastig genoeg om een ​​kaartje te bemachtigen voor een Holzinger-avond! – hij kan ook twee uur lang naar naakte lichamen kijken.

Deze keer gaan we voorzichtig te werk. Eerst maken we kennis met het geconstrueerde raamwerk. Het herdenkt het jaar 1816, het gelijknamige “Jaar zonder zomer”, toen een vulkaanuitbarsting de lucht verduisterde. Mary Shelley, pas 18 jaar oud, bracht de koude maanden in het midden van het jaar door aan het Meer van Genève. Daar zochten de mensen gemeenschap in onherbergzame tijden. Horrorverhalen hielden mensen bezig. Zo ontstond, volgens de mythe, het idee voor Shelley's roman over Dokter Frankenstein en het monster dat hij creëerde, de "moderne Prometheus".

En laten we ons nu, zoals het decor van deze avond voorschrijft, voorstellen dat het jaar 2025 een jaar zonder zomer wordt. Zijn we überhaupt in staat om gemeenschapsopbouwende maatregelen te nemen zoals Shelley en anderen die hebben ondernomen? Welke horrorverhalen leven er nog meer? Hoe ziet het monster van Frankenstein er twee eeuwen later uit?

De artiesten komen samen op het podium, dansen en knuffelen met elkaar. Het duurt niet lang voordat het vertrouwde beeld van naakte lichamen op het podium weer verschijnt. Op de planeet Holzinger verloopt alles zoals gewoonlijk. Dan likken en vingeren ze, duwen en wrijven ze, zoeken nadrukkelijk naar een partner of kijken gretig toe. Er is geen sprake van haast. Het tafereel duurt maar voort en al snel denk je dat je alles gezien hebt.

Al snel slaat de horror à la Frankenstein toe. Holzinger heeft haar nieuwe revue de vorm van een musical gegeven. Allemaal volkomen ironisch natuurlijk. Maar het publiek moet er nog wel doorheen. Er wordt veel gezongen en gedanst, en ook de typische glimlachen zijn aanwezig. Uiteindelijk maakt ze hier een principe van, zoals ze al had besloten in haar laatste volledige productie, “Sancta.”

En verder? Een enorme, met lucht gevulde pop, gemodelleerd naar het model van Gustave Courbet voor zijn beroemde schilderij 'De oorsprong van de wereld', verschijnt op het podium. De actrices haasten zich terug naar het toneel. Er worden verhalen uit iemands eigen leven verteld. Onderwerpen zijn onder meer bijna-doodervaringen, medicijnen en ziekte. Joseph Mengele gaat een theaterwedstrijd aan met de natuurvorser Georges Cuvier, een van de pioniers van rassentheorieën. Er wordt een slijmgevecht getoond. Bloed is een must, van dichtbij uiteraard. Een artiest krijgt live piercings in haar wenkbrauwen en wangen en wordt vervolgens door de lucht getild. En het wordt nog schattiger ook: een groep robothondjes voert een dans uit.

Het hoogtepunt van het schouwspel begint echter in het ziekenhuis. De oudere actrices krijgen hier medische verzorging. De luiers die ze omdoen, raken snel vol. Hier wordt veelvuldig gebruikgemaakt van kunststront, een oud ingrediënt in het werk van Holzinger. Deze keer werd er, afgaande op de geur, brood gebruikt. Nog maar net ging alles de luier om, maar straks loopt de stront overal en uit ieders kont. De toiletpotten puilen letterlijk uit. Iedereen die van zulke optredens kan genieten, kan ervan genieten. De fonteinachtige uitstortingen zijn niet alleen een beetje kinderachtig.

In een gedenkwaardige scène ontmoeten we Sigmund Freud, een oude, blanke man die op theatrale wijze wordt vermoord door Holzinger en haar bemanning. Hij overtreft in zijn groteske vertolking de nazi-arts Mengele en wordt ons gepresenteerd als een lachwekkende vrouwenhater. Het enige dat nodig is, is dat het woord “penisnijd” één keer op het podium wordt uitgesproken, en het publiek zal gegarandeerd lachen.

De werken van Holzinger zijn een voortdurende verkenning van trauma, pijn en verdringing, de strijd met het onderbewustzijn en de strijd tussen de seksen. Ze wil echter niet dat haar werk, dat zij als feministische kunst beschouwt, met Freud geassocieerd wordt. Haar feminisme heeft geen theoretische basis nodig, zo lijkt ze ons te vertellen. En zo confronteert ze ons steeds weer met nieuwe ontboezemingen van de ziel, toont ze wonden en wil ze toch geloven in iets wat Freud niet zomaar voor mogelijk hield: genezing. Genezing door zelfbekrachtiging wordt ons aangeboden; Het lijkt een prachtige leugen die we kennen uit het theater van Mary Shelley's eeuw.

Iedereen die de laatste grote werken van Florentina Holzinger heeft gezien, was wellicht benieuwd wat er daarna zou gebeuren. Naakte lichamen, open wonden, steeds meer rekwisieten, steeds meer schelle geluiden. Hoe lang kan en moet zoiets nog doorgaan? Is Holzinger, misschien wel de populairste theaterregisseur van het moment, een slachtoffer van haar eigen rol, gevangen in verwachtingen en tegenverwachtingen?

Met »Een jaar zonder zomer« vindt ze een andere aanpak, ondanks alle continuïteiten in de keuze van middelen. Het tempo ligt merkbaar lager, wat de spanning niet vermindert, maar juist verhoogt. De gekke, overdonderende dramaturgie van de laatste producties, waarbij elk spectaculair nummer gevolgd moest worden door een escalatie, is afgeschaft. Holzinger laat hier opnieuw zien wat ze echt kan: grote, complete schilderijen op de planken brengen, scènes arrangeren.

Over Florentina Holzinger is vaak gezegd dat punk weer terug is in het theater. Geen angst voor slechte smaak, slechte woorden, naakte lichamen. Maar schijn bedriegt. Achter de punkmentaliteit schuilt een hoop harmoniezoekend hippieïsme. Ze zamelde al eerder geld in voor Bäumchen op het podium of zong homomissen. Haar theater is altijd een mix van circus, pornofilm en scoutingkamp.

Deze keer richt haar kritiek zich op het nieuwste monster van Doctor Frankenstein. Zeker niet zonder reden. En dan wordt de eenheid van leven en dood in harmonie bezongen. Uiteindelijk vindt ze altijd vrede met alles. Empowerment als bewustzijnswerk is voor haar voldoende. “De dood is een vergissing”, stelde Heiner Müller ooit, maar ook hij is slechts een oude, blanke man.

Volgende voorstellingen: 24, 25 mei en 7.6. www.volksbuehne.berlin