Christoph von Dohnányi is overleden: dirigent overleden op 95-jarige leeftijd

Hamburg. Hij zou advocaat worden, net als zijn vader en oudere broer Klaus. Tenminste, dat was de wens van zijn moeder. Gelukkig heeft hij niet naar haar geluisterd. "Muziek is mijn leven", zei Christoph von Dohnányi, de grand seigneur onder de Duitse dirigenten, ooit in een interview.

Zaterdag overleed de charismatische orkestleider met zijn volle, witte haardos op 95-jarige leeftijd in München. Zijn vrouw vertelde aan het Duitse persbureau dat hij een van de meest vooraanstaande dirigenten van zijn generatie was, die tot op hoge leeftijd zijn roeping bleef nastreven.

Dohnányi werd op 8 september 1929 in Berlijn geboren in een zeer artistiek en politiek actief gezin: zijn vader was de verzetsstrijder Hans von Dohnanyi, die werd geëxecuteerd in concentratiekamp Sachsenhausen; zijn moeder was een zus van de protestantse theoloog Dietrich Bonhoeffer, die eveneens door de nazi's werd vermoord. Zijn oudere broer is voormalig bondsminister van Onderwijs en Wetenschappen en voormalig burgemeester van Hamburg, Klaus von Dohnanyi (SPD).

Op amper 16-jarige leeftijd behaalde Christoph von Dohnányi zijn middelbareschooldiploma en begon hij rechten te studeren in München. Zijn passie voor muziek werd echter te sterk. In 1951 slaagde hij als beste voor het kapelmeestersexamen en zette hij zijn muziekstudie later voort bij zijn grootvader, de componist Ernst von Dohnányi, in de Verenigde Staten.

In 1952 haalde Georg Solti hem als repetitor naar de Opera van Frankfurt. Op 27-jarige leeftijd werd hij in Lübeck de jongste algemeen muziekdirecteur van Duitsland. "We leerden al vroeg van onze ouders plichtsbesef en verantwoordelijkheidsgevoel", herinnerde broeder Klaus zich later in een gezamenlijk interview.

Zijn benadering van muziek maken, het leiden van een orkest of operahuis, werd altijd gekenmerkt door een scherp analytisch oog, objectiviteit en een rigoureuze toewijding aan precisie. Na zijn eerste succesvolle jaren bij de Opera van Frankfurt nam Dohnányi van 1977 tot 1984 de leiding over van de Staatsoper Hamburg en vocht hij gepassioneerd en briljant voor een modern, eigentijds muziektheater. "Met onze voeten stevig in de traditie, onze geest vrij voor het heden", was zijn motto. "We moeten tonaliteit kennen om atonaliteit te begrijpen."

Met vooruitziende blik wist hij de toen jonge generatie ambitieuze regisseurs, zoals Luc Bondy, Peter Mussbach, Achim Freyer en Herbert Wernicke, in te schakelen om operaklassiekers als "Die Zauberflöte" en "Fidelio" of moderne meesterwerken als Alban Bergs "Wozzeck" nieuw leven in te blazen. Dit briljante artistieke record werd echter overschaduwd door geschillen met het Filharmonisch Orkest en andere corporaties binnen het huis, die aandrongen op hun historische rechten.

Het Cleveland Orchestra, een van de beroemde "Top Vijf" in de VS, verwelkomde de briljante slagwerker in 1982 met open armen. Georg Szells fantastische old-time orkest waardeerde op gepaste, zelfs empathische wijze Dohnányi's diepgaande Europese expertise en zijn intellectuele en emotioneel scherpe creatieve drive. Dohnányi genoot al hoog aanzien als gastdirigent bij vooraanstaande internationale orkesten zoals de Wiener, Berliner en New York Philharmoniker; later sloten ook de London Philharmonia en het Orchestre de Paris zich bij hem aan.

In 2004 keerde Dohnányi, die voor de derde keer getrouwd was en vader van vijf kinderen – waaronder acteur Justus von Dohnányi – terug naar Hamburg als chef-dirigent van het NDR Sinfonieorchester. Oorspronkelijk zou hij daar de Elbphilharmonie openen, maar door jarenlange vertraging van de bouw viel deze eer te beurt aan zijn opvolger, Thomas Hengelbrock.

Dohnányi had zich hartstochtelijk sterk gemaakt voor de spectaculaire concertzaal: "Een gebouw als dit zal een enorme impuls geven aan de hele muziekwereld. Goedkoop zal het natuurlijk niet zijn. Maar als het gebouw eenmaal klaar is, zal niemand meer over de kosten praten," was hij ervan overtuigd.

RND/dpa