Polen: Trumps invloed op Nawrocki's verkiezingsoverwinning

Zo ziet een economisch wonder eruit: decennia van ononderbroken economische groei, gestaag stijgende inkomens, lage inkomensongelijkheid, stijgende levensverwachting en stijgend opleidingsniveau. Binnen twintig jaar is de omvang van de economie verdubbeld. Weinig andere landen hebben in de recente geschiedenis zo'n groei doorgemaakt. Het land staat nu op de twintigste plaats van de grootste economieën ter wereld.

De opkomst van Polen is vergelijkbaar met die van de "tijgerstaat" Zuid-Korea, zoals het Internationaal Monetair Fonds ( IMF ) onlangs aantoonde in een landenrapport . De economie groeit momenteel met 3 procent per jaar, volgens de OESO , de Organisatie van Marktdemocratieën. Je zou denken dat een land met dergelijke waarden een bevoorrechte natie zou zijn, een land dat zijn regering voorziet van solide meerderheden.

Maar vorige week verkoos Polen de rechts-nationalistische Karol Nawrocki (42) tot president . Een man met een duistere biografie, die door sommigen wordt afgeschilderd als een rechtse schurk, door anderen als een conservatieve intellectueel. Hoe dan ook, regeren zal nog moeilijker worden voor de verdeelde centristische coalitie van Polen onder premier Donald Tusk (68), de voormalige voorzitter van de Europese Raad. De regeringsleider is van plan het vertrouwen in het parlement te vragen. Dit zou kunnen leiden tot nieuwe verkiezingen. Of een constitutionele crisis. Of een rechtse dualistische regering, waarbij het parlement en het presidentschap worden gedomineerd door de nationalistische PiS-partij, die vervolgens haar invloed op de staatsinstellingen en de media probeert uit te breiden, in een voortdurende botsing met de Europese Commissie. We hebben dit al gezien. De rechtse nationalisten waren aan de macht tussen 2015 en 2023.

Polen kampt met onzekere binnenlandse politieke tijden – in een onmogelijke tijd.

De oorlog om Oekraïne lijkt een voorlopige oplossing te naderen. De aard van een staakt-het-vuren zal de omvang van de daaropvolgende dreiging van Rusland bepalen. En dat geldt, heel direct, voor Polen en de Baltische staten. De VS onderDonald Trump (78) staan ​​niet langer pal achter hun partners. Om zich in deze onzekere mondiale situatie te handhaven, heeft Europa eenheid en verdere integratie nodig. Polen speelt hierin een sleutelrol – vanwege zijn geografische ligging als frontliniestaat van de EU en de NAVO, zijn omvangrijke strijdkrachten en hoge defensie-uitgaven, en zijn krachtige economie.

Europa heeft Polen nodig, en vice versa. En Polen heeft solide interne structuren nodig. Elke breuk komt alleen maar ten goede aan de imperialisten in de megamachtsdriehoek tussen Moskou, Peking en Washington.

Dit maakt de vraag des te dringender hoe het succesvolle Polen, van alle landen, ten prooi kan vallen aan rechts-nationalistische illiberalen.

Hoe dan ook, de wijdverbreide theorie dat populisme vooral terrein wint doordat de verliezers van de globalisering in opstand komen en frustratie de overhand neemt, gaat niet op voor Polen. Er is in ieder geval nauwelijks objectief bewijs hiervoor. Polen staat duidelijk aan de winnende kant van de globalisering.

In een recente Eurobarometer-enquête gaf 93 procent van de ondervraagde Polen aan "over het algemeen tevreden" te zijn met hun leven, een topresultaat vergeleken met de rest van de EU. Procent vindt de situatie in hun land over het algemeen goed. (Ter vergelijking: Duitsland : 43 procent.) Of het nu gaat om een ​​beoordeling van de economische situatie, de arbeidsmarkt of persoonlijke financiën, Polen scoort top. Zelfs op het gebied van immigratie, wederom hoog op de agenda in Duitsland, wijzen de peilingen op relatieve ontspanning – ondanks ongeveer een miljoen Oekraïense oorlogsvluchtelingen in een land met 37 miljoen inwoners. Sterker nog: wanneer burgers worden gevraagd naar de meest urgente problemen in het land, kan 26 procent van de Polen niets uit hun hoofd bedenken. Een uitzonderlijk hoog cijfer.

De vraag waarom de traditionele, staatsondersteunende mainstream er ondanks deze positieve algehele situatie niet in is geslaagd een politieke meerderheid te behalen bij de presidentsverkiezingen, is van belang tot ver buiten Polen. Intellectuelen en vrijheidsactivisten in het land worstelen met het vinden van antwoorden. Ze zijn geschokt door de verkiezingsuitslag. Vorige week werd ik uitgenodigd voor een conferentie in Gdansk , georganiseerd door het Centrum voor Europese Solidariteit. De aanleiding was de 45e verjaardag van de staking op de Leninscheepswerf, die achteraf gezien het startsein bleek te zijn voor het overwinnen van de Sovjetdictatuur en de deling van het continent. Maar het echte onderwerp van de conferentie was de toekomst van Europa. De verbijstering over de ongekende opkomst van de nationaal-populisten was onmiskenbaar.

Hier is mijn poging tot uitleg.

1. De verkiezingsuitslag suggereert opnieuw dat de prestaties van een regering in dagelijkse zaken afhangen van de prestaties van de partij. De wijdverbreide mening is dat de verdeelde Tusk-coalitie te weinig vooruitgang heeft geboekt en elkaar in politieke spelletjes heeft geblokkeerd. Dit doet denken aan de Duitse verkeerslichtcoalitie en de recente verkiezingssuccessen van de AfD. De Warschau-constellatie was zeker veel lastiger. De vorige president, Andrzej Duda (53), die nauwe banden had met de Recht en Rechtvaardigheidspartij, zette een rem op veel regeringsprojecten. Desondanks was er ook een duidelijk gebrek aan wil om daadkracht te tonen, wat cruciaal is voor staatsondersteunende partijen. Als ze deze rol niet kunnen vervullen, creëren ze politieke kansen in de marge.

Een controversieel thema in Polen is de zorg voor zieken en ouderen, waar inderdaad een flinke inhaalslag te maken is, zoals de OESO onlangs aantoonde in een landenrapport . Dit zijn beleidsterreinen die burgers direct persoonlijk raken.

2. Er ontstaat een steeds grotere kloof tussen de grote steden en de plattelandsgebieden. Dit is vrijwel overal in het Westen het geval. De bevolkingsdichtheid van een regio maakt het mogelijk conclusies te trekken over de politieke oriëntatie ervan , ook in Polen. De kloof tussen stad en platteland is niet de enige reden voor de politieke polarisatie, maar wel een van de belangrijkste. Demografische ontwikkelingen verergeren deze spanningen: in stagnerende of krimpende samenlevingen concentreert de bevolking zich in grotere steden, terwijl de plattelandsgebieden dunner worden. Voor degenen die achterblijven in dorpen en kleine steden wordt het leven objectief gezien moeilijker, bijvoorbeeld omdat het lokale aanbod van private en publieke diensten krimpt.

De bevinding van verschillen tussen stad en platteland geldt echter slechts in beperkte mate voor Polen. Een regionaal onderzoek laat zien dat alle regio's de afgelopen jaren hebben geprofiteerd van het Poolse economische wonder, zij het niet in dezelfde mate. Opmerkelijk is dat de productiviteitsgroei op het platteland ongeveer gelijke tred hield met de vooruitgang in de steden.

3. Identiteitsvraagstukken spelen een centrale rol. Terwijl sociale activiteit zich steeds meer concentreert in grotere steden, verspreidt de frustratie zich in plattelandsgebieden. De bevolking daar voelt zich in de steek gelaten door degenen die zijn weggetrokken en genegeerd door de nationale politiek en de media. Het feit dat steden diverser worden doordat ze immigranten uit Duitsland en het buitenland aantrekken, stuit op onbegrip op het platteland. De verwijzing naar nationale symboliek en retoriek is effectief, maar elders heeft het een afschrikkend effect. Het is moeilijk om dergelijke identiteitsconflicten politiek aan te pakken. Verdelingsvraagstukken kunnen worden aangepakt via de verzorgingsstaat en regionale beleidsstrategieën. Identiteitsvraagstukken zijn in wezen vreemd aan een open samenleving en haar liberale instituties.

In Polen speelde nog een andere factor een rol die mogelijk doorslaggevend was voor de verkiezingen. De liberale presidentskandidaat Rafał Trzaskowski (53) kreeg immers slechts twee procentpunten minder stemmen dan de winnaar Nawrocki. Buitenlandse inmenging in de verkiezingscampagne speelde een belangrijke rol. Dit keer was het echter minder Rusland dat aan het werk was dan Donald Trumps Make America Great Again-beweging. En de afgezanten probeerden te chanteren: Óf je stemt op Nawrocki, de Poolse versie van een MAGA-ster – óf wij Amerikanen zullen je niet langer beschermen tegen de Russen. Minister van Binnenlandse Veiligheid Kristi Noem (53) washeel duidelijk tijdens een optreden in Polen: "Als je een leider kiest die samenwerkt met president Donald J. Trump, (...) zul je hier een sterke Amerikaanse aanwezigheid behouden, een militaire aanwezigheid."

En zo niet? Nou, dan, zo luidt de onderliggende boodschap, zou de veiligheid van Polen afhangen van zijn Europese partners: Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië en andere landen die als bedreigend of onbetrouwbaar worden beschouwd (of beide).

Zoals ik al zei, Polen heeft Europa nodig, en vice versa. Het vertrouwen dat deze relatie vereist, kan duidelijk worden vergroot – aan beide kanten.

Maandag

Peking – Tarievenstrijd – Chinese autoriteiten presenteren cijfers over de buitenlandse handel over mei, de tweede maand sinds het begin van Trumps grote tarievenoffensief.

Cupertino – Next big things – Apple's ontwikkelaarsconferentie WWDC. Het iPhone-bedrijf presenteert traditioneel verdere ontwikkelingen van zijn apparaten.

Dinsdag

Chicago – Na een reeks tegenslagen meldt vliegtuigbouwer Boeing over zijn leveringen in mei.

Woensdag

Warschau – het begin van het einde? – De Poolse premier Tusk spreekt het vertrouwen uit in het parlement.

Washington – Een deadline voor de Fed – publicatie van het Amerikaanse inflatiecijfer in mei. De centrale bank staat onder druk van president Trump om de rente te verlagen. Tot nu toe heeft de Fed zich hiertegen verzet – vanwege de aanhoudende inflatiedruk.

AGM Seizoen I – Jaarlijkse algemene vergaderingen van NXP Semiconductors, Hawesko, Kontron, Caterpillar, American Airlines.

Donderdag

Algemene ledenvergadering seizoen II – Jaarlijkse algemene vergaderingen van Jenoptik, Pirelli, Tesco, Zoom.

Vrijdag

Wiesbaden – In detail – Het Federaal Bureau voor de Statistiek maakt het inflatiecijfer voor mei 2025 bekend.

Algemene ledenvergaderingen Seizoen III – Jaarlijkse algemene vergaderingen van DWS, Strabag, Atos.

Zondag

Kananaskis – Wat blijft er over van het Westen? – G7-top in Canada (tot dinsdag). Onder voorzitterschap van de Canadese premier Mark Carney (60) komen vertegenwoordigers van de grootste westerse landen bijeen. Ze hopen op eenheid – en vrezen een schandaal.