persvrijheid | USAID en Myanmar: geen andere keuze

Als een berserker legt de nieuwe Amerikaanse president Donald Trump ministeries, instellingen en autoriteiten lam . Een van de eerste slachtoffers van Trumps woede was USAID . Het United States Development Assistance Agency financiert, direct of indirect via partnerorganisaties in armere delen van de wereld, onder andere humanitaire hulp, gezondheidszorg, mensenrechtenprojecten en media. Bijvoorbeeld media in ballingschap uit Myanmar. De aankondiging van de stopzetting van de financiële steun van USAID afgelopen nacht vormt een bedreiging voor het voortbestaan ​​van veel van deze media.

Het nieuwsportal “Mizzima” is bijvoorbeeld zwaar getroffen. "De stop van USAID heeft gevolgen voor 20 tot 25 procent van ons jaarlijkse budget voor 2025", zegt Soe Myint, hoofdredacteur van "Mizzima" tegen de "nd". Om het nog erger te maken, hebben de andere donororganisaties en landen nog geen besluit genomen over hun financiële bijdrage aan onze jaarlijkse begroting voor 2025. Mizzima bereikt dagelijks 30 miljoen lezers en kijkers via haar websites en andere digitale mediaplatformen zoals Facebook en YouTube, aldus Soe Myint. Voor het DVB-kanaal is de situatie eveneens somber. De bevriezing van de financiering heeft niet alleen gevolgen voor de werknemers, "maar ook voor de programma's", zegt hoofdredacteur Mon Mon Myat.

Sinds de staatsgreep van 1 februari 2021 is Myanmar opnieuw een van de gevaarlijkste landen ter wereld voor journalisten. Media als “Mizzima”, DVB, “Frontier Myanmar” en “Irrawaddy”, die pas na de openstelling van het land in 2012 uit ballingschap naar Myanmar terugkeerden, moesten hun spullen pakken en zo snel mogelijk het land verlaten. De sluiting van USAID bedreigt het belang van de media in ballingschap als belangrijke informatiebron voor de diaspora van Myanmar, de bevolking van Myanmar en de internationale gemeenschap.

In 2023 had USAID de training en ondersteuning van 6.200 journalisten wereldwijd gefinancierd, 707 niet-gouvernementele nieuwsagentschappen ondersteund en 279 maatschappelijke organisaties gesteund die zich inzetten voor de versterking van onafhankelijke media in meer dan 30 landen, van Iran tot Rusland en Myanmar. Volgens Reporters Without Borders (RSF) bleek dit uit gegevens van USAID voordat de website van deze organisatie werd gesloten.

Volgens Amnesty International heeft de militaire junta in Myanmar sinds de staatsgreep meer dan 6.000 mensen gedood, meer dan 20.000 willekeurig gearresteerd en 3,5 miljoen mensen in eigen land ontheemd. Het leger voert grootschalige en systematische aanvallen uit op de burgerbevolking in het hele land. Hierbij worden scholen, ziekenhuizen en religieuze gebouwen gebombardeerd.

Danny Fenster weet uit eigen ervaring hoe gevaarlijk het werk van journalisten in Myanmar is. "Je kunt elk moment gearresteerd of vermoord worden." De redacteur van het tijdschrift "Frontier Myanmar" werd kort na de staatsgreep van 2021 in Yangon gearresteerd en bracht acht maanden door in onmenselijke omstandigheden in de beruchte Insein-gevangenis in Yangon. Enkele dagen nadat hij in november 2021 tot elf jaar gevangenisstraf was veroordeeld wegens opruiing, werd de 40-jarige vrijgelaten dankzij de tussenkomst van voormalig VN-ambassadeur Bill Richardson. "Frontier Myanmar" werkt ook in ballingschap in Chiang Mai en heeft geen last van de bevriezing van USAID-financiering, zo vertelde hoofdredacteur Ben Dunant aan de "nd".

Ondanks het gevaar voor lijf en leden blijven journalisten de groene grens naar Myanmar oversteken en berichten over de burgeroorlog, de wreedheden van de junta, de bombardementen op dorpen en de tienduizenden ontheemden . Eén van deze journalisten is de fotojournalist Mar Maw, die met zijn camera de strijd van zijn landgenoten tegen de junta en het leger vastlegt voor (ballingschaps)media op brandpunten van de burgeroorlog. Toen het gesprek een paar maanden geleden plaatsvond in een café in Chiang Mai, was Mar Naw net terug uit Myanmar. "Ik reisde met eenheden van de revolutionaire strijdkrachten", zegt de 29-jarige, die tot de staatsgreep als fotojournalist voor de Myanmar Times werkte. "Toen de redacteuren akkoord gingen met het bevel van de junta om hen alleen nog maar te benoemen met hun zelfgekozen naam 'Staatsbestuursraad', nam ik diezelfde dag ontslag, samen met 30 collega's", aldus Mar Naw.

De junta voert een cyberoorlog tegen de media in ballingschap. »We worden voortdurend geconfronteerd met cyberaanvallen. "Ze zijn sinds oktober 2023 toegenomen", zegt Aung Zaw, hoofdredacteur en oprichter van het oudste mediakanaal in ballingschap, de Irrawaddy, waarvan het budget voor 35 procent afhankelijk was van USAID.

In oktober 2023 lanceerde het gewapende verzet een offensief tegen de junta, waardoor het leger in het defensief werd gedwongen. "De cyberaanvallen komen van duizenden Chinese IP-adressen", zegt Aung Zaw, maar ze voegt er met een glimlach aan toe: "We hebben een heel goed IT-team om ons ertegen te verdedigen."

Virtuele privénetwerken (VPN's) zijn in Myanmar onmisbaar om censuur en internetblokkades te omzeilen. Ze kunnen niet alleen informatie verkrijgen, maar ook foto's en video's van de vele burgerjournalisten naar de (verbannen) media buiten het land sturen. Dit is een doorn in het oog van de junta. Er worden grootschalige maatregelen genomen tegen VPN's door middel van internetblokkades, politie en verboden. “We zijn hierdoor veel gebruikers kwijtgeraakt”, klaagt Mon Mon Myat. Maar dat weerhoudt de twintig redacteuren in het ruime redactiekantoor in een loods aan de rand van Chiang Mai er niet van om verslag te blijven doen op de website, Facebook en in dagelijkse nieuwsuitzendingen op YouTube. "We hebben in Myanmar al zo'n 200 landgenoten opgeleid tot burgerjournalisten", zegt Mon Mon Myat.

Voor Soe Myint van “Mizzima” is opgeven ook geen optie, ondanks de sluiting van USAID. "We hebben geen andere keuze dan onze dagelijkse berichtgeving over de situatie in Myanmar voort te zetten via onze multimediaplatformen", benadrukte Soe Myint, en voegde toe: "Het is onze plicht om verslag uit te brengen en ons journalistieke werk te doen, ongeacht de situatie en waar we ons ook bevinden."

Ondertussen gebruiken verzetsmilities, hulpverleners en media in ballingschap in Myanmar de Starlink-satellieten van miljardair Elon Musk om censuur en internetblokkades te omzeilen. Hoewel Starlink in Myanmar verboden is, adverteren cafés in de gebieden die bevrijd zijn van het verzet met de tekst "Starlink here", aldus David Mathieson. De onafhankelijke Myanmarese analist, die in Chiang Mai woont, heeft het grootste respect voor de media in ballingschap en hun (burger)journalisten in Myanmar: "Zij zijn de ogen en oren van het verzet."